ಭಾರತ ಅಧ್ಯಾತ್ಮದ ತವರುಭೂಮಿ. ಇಲ್ಲಿಯ ವೈವಿಧ್ಯಮಯತೆ, ಮಾನವಸ್ವಭಾವ, ಚಿಂತನೆ, ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಹಲವಾರು ಪಂಥಗಳು ಹಾಗೂ ಧಾರ್ಮಿಕ ಮಾರ್ಗಗಳಿವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ಪೋಷಿಸಿ ಬೆಳೆಸಲು ಒಂದೊಂದಕ್ಕೂ ಬೇರೆಬೇರೆ ಧಾರ್ಮಿಕ ಪೀಠಗಳು, ಮಠಗಳಿವೆ ಎನಿಸಿದರೂ ‘ಏಕಂ ಸತ್ ವಿಪ್ರಾ ಬಹುಧಾ ವದಂತಿ’ ಎಂಬಂತೆ ಇವೆಲ್ಲವುಗಳ ಮೂಲ ಉದ್ದೇಶ ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಂಘಟನೆಯ ಜೊತೆಜೊತೆಗೆ ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಾಮರಸ್ಯವೇ ಆಗಿದೆ. ಆದರೆ ಕಾಲಾನುಕಾಲದಲ್ಲಿ ಜಾತಿಪಂಥಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾದಂತಿದ್ದ ಈ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಋಷಿ-ಸಂನ್ಯಾಸಿ ಪರಂಪರೆಗೆ ಹೊಸದಿಕ್ಕು ನೀಡಿದ 21ನೇ ಶತಮಾನದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸಂತರಲ್ಲಿ ಪೇಜಾವರ ಮಠಾಧ್ಯಕ್ಷ ಶ್ರೀ ವಿಶ್ವೇಶತೀರ್ಥಶ್ರೀಗಳೂ ಒಬ್ಬರು
ಪೂರ್ವಾಶ್ರಮ
ವಿಶ್ವೇಶತೀರ್ಥರ ಪೂರ್ವಾಶ್ರಮದ ಹೆಸರು ವೆಂಕಟರಮಣ. ಹುಟ್ಟಿದ್ದು, ದಕ್ಷಿಣಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯ ಉಪ್ಪಿನಂಗಡಿ ಸಮೀಪದ ರಾಮಕುಂಜ (ಉಡುಪಿಯಿಂದ 120 ಕಿ.ಮೀ. ದೂರ) ಎಂಬ ಪುಟ್ಟ ಗ್ರಾಮದಲ್ಲಿ, ನಾರಾಯಣಾಚಾರ್ಯ ಮತ್ತು ಕಮಲಮ್ಮ ದಂಪತಿಯ ಎರಡನೆಯ ಪುತ್ರನಾಗಿ ಪ್ರಜಾಪತಿ ಸಂವತ್ಸರದ ವೈಶಾಖ ಶುದ್ಧ ದಶಮಿಯ ದಿನ (ಏಪ್ರಿಲ್ 27, 1931ರಲ್ಲಿ). 7ನೇ ವರ್ಷಕ್ಕೆ ಉಪನಯನ ನಡೆಯಿತು. ಉಡುಪಿ ಕೃಷ್ಣನ ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಬಂದ ವೆಂಕಟರಮಣನಿಗೆ ಅಂದಿನ ಪರ್ಯಾಯ ಮಠಾಧಿಪತಿ ವಿಶ್ವಮಾನ್ಯತೀರ್ಥರ ದರ್ಶನವೂ ಆಯಿತು. ಮೊದಲ ಭೇಟಿಯಲ್ಲಿಯೇ ವಿಶ್ವಮಾನ್ಯರು ‘ಸ್ವಾಮಿಯಾಗುತ್ತೀಯೇನು?’ ಎಂದು ಕೇಳಿದರು. ಏಳರ ಹರೆಯ; ಅಂಜಿಕೆಯಿಂದಲೇ ಹೂಂಗುಟ್ಟಿದ್ದರು. ಅದು ವಿಶ್ವಮಾನ್ಯತೀರ್ಥರ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ದೃಢವಾಗಿ ಅಚ್ಚಿಳಿದಿತ್ತು. ಪರ್ಯಾಯದ ಅವಧಿ ಮುಗಿಸಿ ಸಂಚಾರಕ್ಕೆ ಹೊರಟ ವಿಶ್ವಮಾನ್ಯತೀರ್ಥರು ವ್ಯಾಸತೀರ್ಥರ ತಪೋಭೂಮಿ ಹಂಪೆಯ ಪ್ರಾಣದೇವರ ಸನ್ನಿಧಿಯಲ್ಲಿ ಡಿ. 3, 1938ರಲ್ಲಿ ಏಳು ವರ್ಷದ ಬಾಲಕ ವೆಂಕಟರಮಣನಿಗೆ ಸಂನ್ಯಾಸದೀಕ್ಷೆ ನೀಡಿದರು. ಪೇಜಾವರ ಮಠದ 32ನೇ ಯತಿಯಾಗಿ ಪೀಠವನ್ನು ಅಲಂಕರಿಸಿದ ವೆಂಕಟರಮಣ ‘ವಿಶ್ವೇಶತೀರ್ಥ’ರಾದರು.
ಬಾಲಯತಿ
ಸಂನ್ಯಾಸದೀಕ್ಷೆ ಪಡೆದ ವಿಶ್ವೇಶರಿಗೆ ತನ್ನ ಗುರುಗಳ ಸಂಪರ್ಕ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದು ಕೆಲವೇ ಕೆಲವು ದಿನಗಳ ಕಾಲ. ವಿದ್ವತ್ತಿಗೆ ಹೆಸರಾಗಿದ್ದ ಭಂಡಾರಕೇರಿಮಠದ ಸ್ವಾಮಿಗಳಾಗಿದ್ದ ವಿದ್ಯಾಮಾನ್ಯತೀರ್ಥರು ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದ ಹೊಣೆಹೊತ್ತು 8 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ತರ್ಕ-ವ್ಯಾಕರಣ-ಮೀಮಾಂಸೆಗಳ ಪಾಠ ಮಾಡಿ ವಿಶ್ವೇಶತೀರ್ಥರನ್ನು ಪ್ರಬುದ್ದ ಚಿಂತಕನನ್ನಾಗಿ ರೂಪಿಸಿದರು. ಶಾಸ್ತ್ರಪಾಂಡಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಶ್ವೇಶತೀರ್ಥರ ಸಮನಾಗಿ ನಿಲ್ಲಬಲ್ಲ ಪೀಠಾಧಿಪತಿ ಯಾರೂ ಇಲ್ಲ ಎಂದೇ ಇಂದಿಗೂ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ವಿದ್ಯಾಮಾನ್ಯತೀರ್ಥರು. ವಿಶ್ವೇಶರ ಪಾಂಡಿತ್ಯದ ಅರಿವಿದ್ದ ಅವರು 1943ರ ಮಧ್ವನವಮಿಯಂದು ಭಂಡಾರಕೇರಿಮಠದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮಧ್ವಸಿದ್ಧಾಂತ ಸಂವರ್ಧಿನಿ ಸಭೆಗೆ ಹನ್ನೆರಡು ವರ್ಷದ ವಿಶ್ವೇಶರನ್ನೇ ಅಧ್ಯಕ್ಷರಾಗಿಸಿದರು. ತನ್ನ 20ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಆಗಮತ್ರಯಗಳ ಮೇಲೆ ನಡೆದ ವಿದ್ವತ್‍ಸಭೆಯ ಅಧ್ಯಕ್ಷಪೀಠವನ್ನೂ ಅಲಂಕರಿಸಿದರು. ಅಂದು ಬಾಲಯತಿಯ ವಿದ್ವತ್‍ಪೂರ್ಣ ಮಾತುಗಳನ್ನು ಕೇಳಿ ಮೆಚ್ಚಿದ ಮೈಸೂರು ಮಹಾರಾಜ ಜಯಚಾಮರಾಜೇಂದ್ರ ಒಡೆಯರು ಸ್ವಾಮಿಗಳನ್ನು ಮೈಸೂರು ಅರಮನೆಗೆ ಕರೆದು ಸಮ್ಮಾನಿಸಿ ಸತ್ಕರಿಸಿದ್ದರು.
ಪೇಜಾವರ ಮಠ
ದೇಶ ಕಂಡ ಮಹಾನ್ ದಾರ್ಶನಿಕ ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ತಮ್ಮ ತಪಸ್ಸಿಗೆ ಒಲಿದ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಪಿಸಿ, ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನ ಆರಾಧನೆಗೆ ಎಂಟು ಯತಿಗಳನ್ನು ನಿಯೋಜಿಸಿದರು. ಮೊದಲಾಗಿ ಫಲಿಮಾರು ಮಠಕ್ಕೆ ಹೃಷೀಕೇಷ ತೀರ್ಥರು, ಅದಮಾರು ಮಠಕ್ಕೆ ನರಸಿಂಹತೀರ್ಥರು, ಕೃ ಷ್ಣಪುರ ಮಠಕ್ಕೆ ಜನಾರ್ದನತೀರ್ಥರು, ಪುತ್ತಿಗೆ ಮಠಕ್ಕೆ ಉಪೇಂದ್ರ ತೀರ್ಥರು, ಶಿರೂರು ಮಠಕ್ಕೆ ವಾಮನತೀರ್ಥರು, ಸೋದೆ ಮಠಕ್ಕೆ ವಿ?ತೀರ್ಥರು, ಕಾನಿಯೂರು ಮಠಕ್ಕೆ ರಾಮತೀರ್ಥರು, ಪೇಜಾವರ ಮಠಕ್ಕೆ ಅಧೋಕ್ಷಜತೀರ್ಥರನ್ನು ಎರಡು ತಿಂಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ಪೂಜೆಗೆ ನೇಮಿಸಿದರು. ನಂತರ ವಾದಿರಾಜರು ಪರ್ಯಾಯ ಶ್ರೀಗಳು ಕೃಷ್ಣ ಪೂಜೆ ನಡೆಸಿದರೆ, ಉಳಿದ ಶ್ರೀಗಳು ದೇಶ ಸುತ್ತಿ ಧರ್ಮಪ್ರಸಾರ ಮಾಡಲಿ ಎಂಬ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ ಸುಧಾರಣೆಗಳನ್ನು ತಂದು ಪರ್ಯಾಯದ ಅವಧಿಯನ್ನು ಎರಡು ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ವಿಸ್ತರಿಸಿದರು. ಅದರಂತೆ ಒಮ್ಮೆ ಪರ್ಯಾಯ ಮುಗಿಸಿದ ಶ್ರೀಗಳು ೧೪ ವ? ಲೋಕಸಂಚಾರ ಮಾಡಲು ಅವಕಾಶ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಫಲಿಮಾರು ಮಠದಿಂದ ಆರಂಭಗೊಳ್ಳುವ ಪರ್ಯಾಯ ಪೇಜಾವರ ಮಠಕ್ಕೆ ಮುಕ್ತಾಯವಾಗುತ್ತದೆ.
ಹೀಗೆ ೮೦೦ ವ ರ್ಷ ಗಳ ಹಿಂದೆ ಮಧ್ವಾಚಾರ್ಯರು ಸೃಷ್ಟಿಸಿದ ಈ ವಿಶಿಷ್ಠ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ಸುಮಾರು ೩೦೦ಕ್ಕೂ ಅಧಿಕ ಯತಿಗಳು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ಆರಾಧನೆ, ಮಧ್ವಮತ ಪ್ರಸಾರ ಮತ್ತು ಸಮಾಜಮುಖಿ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ನಡೆಸುತ್ತಾ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಐದು ಪರ್ಯಾಯಗಳನ್ನು ಅಂದರೆ ೧೦ ವ?ಗಳ ಕಾಲ ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣನ ಪಾದಮುಟ್ಟಿ ಪೂಜೆಸುವ ಅವಕಾಶ ಪಡೆದ ವಿನೂತನ ದಾಖಲೆ ಪೇಜಾವರಮಠದ ವಿಶ್ವೇಶತೀರ್ಥ ಸ್ವಾಮಿಜೀ ಅವರದು. ಅವರ ಪಂಚ ಪರ್ಯಾಯಗಳು: ಮೊದಲ ಪರ್ಯಾಯ : ೧೯೫೨-೫೪, ದ್ವಿತೀಯ ಪರ್ಯಾಯ : ೧೯೬೮-೭೦, ತೃತೀಯ ಪರ್ಯಾಯ : ೧೯೮೪-೮೬, ಚತುರ್ಥ ಪರ್ಯಾಯ : ೨೦೦೦- ೨೦೦೨, ಪಂಚಮ ಪರ್ಯಾಯ : ೨೦೧೬-೨೦೧೮. ಪ್ರಾಯಶಃ ಇತ್ತೀಚಿನ ಶತಮಾನಗಳಲ್ಲಿ ಪೇಜಾವರ ಶ್ರೀಗಳ? ಅಂದರೆ ೮೨ ಚಾತುರ್ಮಾಸ್ಯ ನಡೆಸಿದ ಶ್ರೀಗಳೂ ಬೇರೊಬ್ಬರಿಲ್ಲ!
ಅದಾದ ಮರುವರ್ಷ 1952ರಲ್ಲಿ, ಅಂದರೆ 21ನೇ ವಯಸ್ಸಿಗೆ ವಿಶ್ವೇಶತೀರ್ಥರು ಮೊದಲ ಪರ್ಯಾಯ ಪೀಠವೇರಿದರು. ಅವರು ನಡೆಸಿದ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳು ಉಡುಪಿ ಪರ್ಯಾಯ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಹೊಸ ಪರಿವರ್ತನೆಗೆ ಕಾರಣವಾದವು. ಮಾಧ್ವ ಸಮುದಾಯದ ನಡುವೆ ಒಗ್ಗಟ್ಟಿನ ಕೊರತೆಯನ್ನು ಅರಿತ ಶ್ರೀಗಳು ಸಮಾಜವನ್ನು ಸಂಘಟಿತವಾಗಿಸುವ ಸಂಕಲ್ಪದೊಂದಿಗೆ ಜ. 4, 1953ರಲ್ಲಿ ಅಖಿಲ ಭಾರತ ಮಾಧ್ವ ತತ್ತ್ವಜ್ಞಾನ ಸಮ್ಮೇಳನ ನಡೆಸಿದರು. ಇದು ಮಾಧ್ವ ಮಹಾಮಂಡಲ ಸ್ಥಾಪನೆಗೂ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಚದುರಿದ್ದ ಮಾಧ್ವ ಸಮಾಜ ಮತ್ತೆ ಒಟ್ಟುಗೂಡಿತು. ಮುಂದೆ ‘ಆನೆ ನಡೆದದ್ದೇ ಹಾದಿ’ ಎಂಬಂತೆ ಅವರು ಕರ್ನಾಟಕ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಭಾರತೀಯ ಸಂನ್ಯಾಸಲೋಕದ ಧ್ರುವತಾರೆಯಾಗಿ ಮಿನುಗಿದರು.
ಐಕ್ಯದ ಹರಿಕಾರ
ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜವನ್ನು ಗಟ್ಟಿಗೊಳಿಸಲು ಯಾವ ಉಪಕ್ರಮಗಳನ್ನು ಕೈಗೊಳ್ಳಲೂ ಶ್ರೀಗಳು ಹಿಂದೆಗೆದವರಲ್ಲ. ನಾನು ಹಿಂದೂಧರ್ಮದ ಸಂನ್ಯಾಸಿ, ಹೀಗಾಗಿ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮೀಯರನ್ನು ಸನ್ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ನಡೆಸುವುದು, ಅವರಿಗೆ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ನೀಡುವುದು ನನ್ನ ಜವಾಬ್ದಾರಿ, ಅವರಿಗೆ ಅನ್ಯಾಯಗಳಾದಾಗ ಧ್ವನಿ ಎತ್ತುವುದು ಕೂಡಾ ನನ್ನ ಹೊಣೆ – ಎಂಬ ಸ್ಪಷ್ಟ ಆಶಯ ಶ್ರೀಗಳ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಎದ್ದುಕಾಣುತ್ತದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಅವರು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ, ಸಂಸ್ಕøತಿ ಹಾಗೂ ಪರಂಪರೆಗೆ ಆಘಾತಗಳೆದುರಾದಾಗಲೆಲ್ಲ ಅವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟ ದನಿಯಲ್ಲಿ ಖಂಡಿಸಿದರು ಮತ್ತು ಅವುಗಳ ವಿರುದ್ಧ ನಡೆದ ಹೋರಾಟಗಳಲ್ಲಿ ಅಗ್ರಣಿಯಾಗಿ ನಿಲ್ಲುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೀಗಾಗಿ ಅವರು ಸದಾ ವಿವಾದಗಳಿಗೆ ತುತ್ತಾಗುತ್ತಿದ್ದರು. ಆದರೆ ಅವರೆಂದೂ ವಿವಾದಗಳಿಗೆ ಎದೆಗುಂದಿದವರಲ್ಲ, ಅದಕ್ಕೆ ಬೆನ್ನುತೋರಿದವರೂ ಅಲ್ಲ. ಭದ್ರ ತಾತ್ತ್ವಿಕ ಅಡಿಪಾಯದಿಂದ ತಮ್ಮ ಎಲ್ಲ ಮಾತುಗಳಿಗೂ ಬದ್ಧರಾಗುತ್ತಿದ್ದರು, ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ವಿರೋಧಿಗಳನ್ನು ಚರ್ಚೆಗೆ ಆಹ್ವಾನಿಸಿದ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಅದೆಷ್ಟೊ.
ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಬಗೆಗಿನ ಅವರ ಕಳಕಳಿ ಎಂತಹದ್ದು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಬೆಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವಿರಾಟ್ ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜೋತ್ಸವದಲ್ಲಿ ಅವರು ಹೇಳಿದ ಕಥೆ ಸ್ಪಷ್ಟಪಡಿಸುತ್ತದೆ. ಮೂರು ಮಕ್ಕಳಿರುವ ಸಂಸಾರದಲ್ಲಿ ಕೊನೆಯ ಮಗನೆಂದರೆ ಅದೇಕೊ ತಾತ್ಸಾರ. ಅದೇ ಕರುಳಕುಡಿಯಾದರೂ ಮೊದಲೆರಡು ಮಕ್ಕಳಂತೆ ಮೂರನೆಯದು ಪೋಷಕರಿಗೆ ಇಷ್ಟವಾಗುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಮೂರನೇ ಮಗು ಎಷ್ಟೇ ಅತ್ತು ಕರೆದರೂ ಹೊರಗಟ್ಟಿ ಉಳಿದ ಇಬ್ಬರು ಮಕ್ಕಳೊಂದಿಗೆ ಸುಖನಿದ್ರೆ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಚಳಿ ಮಳೆ ಗಾಳಿಯ ನಡುವೆಯೇ ಆ ಮಗು ಅಳುತ್ತಲೇ ಅದೆಷ್ಟೋ ರಾತ್ರಿಗಳನ್ನು ಹೊರಗೆ ಕಳೆಯುತ್ತಿತ್ತು. ಒಂದು ದಿನ ಹುಲಿಯೊಂದು ಬಂದು ಆ ಮಗುವನ್ನು ಕಚ್ಚಿ ಎಳೆದೊಯ್ದಿತು. ಬೆಳಗ್ಗೆ ಬಾಗಿಲು ತೆರೆದು ನೋಡಿದರೆ ಆ ಮಗು ಕಾಣಲಿಲ್ಲ. ಮಗು ಹುಲಿಗೆ ಆಹಾರವಾಗಿತ್ತು. ಹೆತ್ತಮಗನನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡ ತಂದೆ-ತಾಯಿ ಮುಗಿಲು ಮುಟ್ಟುವಂತೆ ರೋದಿಸಿದರು, ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪಪಟ್ಟರು. ಆದರೆ ಆ ಮಗುವನ್ನು ತರಲಾಗಲಿಲ್ಲ. ಇದು ನಮ್ಮ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಕಥೆ.
“ಯಾವುದೋ ಕಾಲದಲ್ಲಿ, ಸಂದರ್ಭಕ್ಕೆ ಅಥವಾ ಕಸುಬಿನ ಆಧಾರದಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ ಜಾತಿವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ‘ಮೇಲು-ಕೀಳು’ ಎಂಬ ಅಸಮಾನತೆ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಮುಂದೊಂದು ದಿನ ಗಂಡಾಂತರವಾಗುವುದು ನಿಶ್ಚಿತ. ಶೋಷಿತ ಸಮುದಾಯಗಳು ಅನ್ಯಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಹೋದರೆ ಹಿಂದೂಗಳೇ ಈ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಅಲ್ಪಸಂಖ್ಯಾತರಾಗುತ್ತೀರಿ. ಹುಲಿಗೆ ಆಹಾರವಾದ ಮಗು ಎಷ್ಟೇ ಅತ್ತು ಕರೆದರೂ ಹೇಗೆ ಬರಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲವೋ ಹಾಗೆಯೇ ಮುಂದೊಂದು ದಿನ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ಕಥೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈಗಲಾದರೂ ಎಚ್ಚೆತ್ತುಕೊಳ್ಳಿ. ಯಾವುದೇ ಜಾತಿಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಅವರು ನಮ್ಮವರೇ. ತಾರತಮ್ಯ ಮಾಡದೆ ಸಾಮರಸ್ಯದಿಂದ ಬದುಕಿ” ಎಂದಿದ್ದರು.
ಕೆಲವು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ರಾಷ್ಟ್ರೋತ್ಥಾನ ಸಾಹಿತ್ಯ ಹೊರತಂದ ‘ಸಾಮಾಜಿಕ ಕ್ರಾಂತಿಸೂರ್ಯ ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್’ ಪುಸ್ತಕ ಬಿಡುಗಡೆಯ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಮಿಜೀ “1935ರಲ್ಲಿ ಡಾ. ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರು ‘ನಾನು ಹಿಂದುವಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದೇನೆ ನಿಜ, ಆದರೆ ಹಿಂದುವಾಗಿಯೇ ಸಾಯಲಾರೆ’ ಎಂಬ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ತಮ್ಮ ಭಾಷಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪಿಸಿದರು. ಒಬ್ಬ ವಿದ್ಯಾವಂತ ಯುವಕನಿಗೆ ಹೀಗೆ ಅನ್ನಿಸಿತಾದರೂ ಏಕೆ? ನಾನು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗುತ್ತೇನೆ ಎಂದರೂ ಯಾವೊಬ್ಬ ಮಠಾಧೀಶರೂ ಅಂಬೇಡ್ಕರ್‍ರನ್ನು ಕಂಡು ಸಂತೈಸಲಿಲ್ಲವೇಕೆ? ಇದೊಂದು ಪ್ರಮಾದ. ಈ ಪ್ರಮಾದಕ್ಕಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಹಿಂದೂ ಮಠಾಧೀಶರ ಪರವಾಗಿ ನಾನು ಅಂಬೇಡ್ಕರ್ ಅವರ ಕ್ಷಮೆ ಯಾಚಿಸುವೆ” ಎಂದು ನೇರವಾಗಿ ಹೇಳಿದ್ದರು. ಅಂತಹ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವ ಸ್ವಾಮಿಜೀ ಅವರದು.
ಸಾಮಾಜಿಕ ಸಾಮರಸ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ವಾಮಿಜೀ ನಡೆಸಿದ ಉಪಕ್ರಮಗಳು ಐತಿಹಾಸಿಕವೇ ಸರಿ. ಹೀಗೆ ಸಾರ್ವಜನಿಕವಾಗಿ ತಮ್ಮನ್ನು ತೊಡಗಿಸಿಕೊಂಡರೂ ಶ್ರೀಗಳು ಎಂದೂ ಯತಿಧರ್ಮಪಾಲನೆಯನ್ನು ಕೈಬಿಟ್ಟವರಲ್ಲ. ಅಖಂಡ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯ, ನಿತ್ಯ ಪ್ರಣವಜಪ, ಸಂಸ್ಥಾನದ ಮೂರ್ತಿಗಳ ಪೂಜೆ, ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗೆ ವೇದಾಂತ ಗ್ರಂಥಗಳ ಪಾಠ-ಪ್ರವಚನ ನಿತ್ಯಜೀವನದ ಅವಿಭಾಜ್ಯ ಅಂಗಗಳಾಗಿ ಕೊನೆಯವರೆಗೂ ನಡೆದವು. ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ವಿಚಾರಗಳಿಗೆ ಹಾಗೂ ಹಿಂದುತ್ವ – ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮ ಸಂಬಂಧಿತ ವಿಷಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಶಃ ಈ ಮಟ್ಟದ ಹೋರಾಟ ಚಳವಳಿ ನಡೆಸಿದ ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಸ್ವಾಮಿಜೀ ಸಿಗಲಾರರೇನೋ.
ರಾ.ಸ್ವ. ಸಂಘ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಗಳ ಸಂಬಂಧ
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಸ್ವಯಂಸೇವಕ ಸಂಘ ಮತ್ತು ವಿಶ್ವ ಹಿಂದೂ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಚಟುವಟಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಪೇಜಾವರಶ್ರೀಗಳು ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನರಾಗಿದ್ದರು ಎಂದರೆ ತಪ್ಪಾಗಲಾರದೇನೊ. ಪೇಜಾವರಶ್ರೀಗಳು ಮತ್ತು ಅಂದಿನ ಸರಸಂಘಚಾಲಕರಾಗಿದ್ದ ಮಾಧವ ಸದಾಶಿವರಾವ್ ಗೋಳವಲ್ಕರ್ ಅವರ ಮೊದಲ ಭೇಟಿಯಾದದ್ದು – 1953ರ ಅಕ್ಟೋಬರ್ 29ರಂದು, ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ. 22ರ ತರುಣ ಸಂನ್ಯಾಸಿ ಪೇಜಾವರಶ್ರೀಗಳು ಅಂದು
‘ನಮ್ಮ ದೇಶ ಒಡೆದುಹೋಯಿತಲ್ಲ, ಏಕೆ? ಮತ್ತೆ ಈ ದೇಶ ಒಂದಾಗಬಹುದೆ?’ ಎಂದು ಶ್ರೀಗುರೂಜಿ ಅವರನ್ನು ಪ್ರಶ್ನಿಸಿದರು. ಆ ದಿನಗಳಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾದ ಪೇಜಾವರರ ಮತ್ತು ರಾ.ಸ್ವ. ಸಂಘದ ಪ್ರಮುಖರ ನೇರ ಸಂವಹನ 1960ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ಗಟ್ಟಿಯಾಯಿತು. 1965ರಲ್ಲಿ ಆರಂಭವಾದ ವಿಶ್ವ ಹಿಂದೂ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಸ್ಥಾಪಕ ಸದಸ್ಯರಾದ ಪೇಜಾವರಶ್ರೀಗಳು ಅದರ ಮೂಲ ಆಧಾರಸ್ತಂಭಗಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿದ್ದರು. ಈ ಕಾಲಖಂಡದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಎಲ್ಲ ಸಾಮಾಜಿಕ ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಿಲ್ಲೊಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಮಿಜೀಯವರ ಆಶೀರ್ವಾದವಿತ್ತು.
ಸ್ವಾಮಿ ದಯಾನಂದರು, ಸ್ವಾಮಿ ಶ್ರದ್ಧಾನಂದರು, ವೀರ ಸಾವರಕರ್ ಮುಂತಾದವರು ಚಾಲನೆ ನೀಡಿದ ಹಿಂದೂ ಪುನರುತ್ಥಾನ ಕಾರ್ಯಕ್ಕೆ ವಿಹಿಂಪ ಮುಂದಾದಾಗ ಅದರ ಅಗ್ರಪಂಕ್ತಿಯಲ್ಲಿ ನಿಂತವರು ಶ್ರೀಗಳು. ದೇಶದೆಲ್ಲೆಡೆಯ ಸಾಧುಸಂತರು ಒಂದೇ ಸಮಾನ ವೇದಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಸೇರಿದ 1967ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಯಾಗದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವಿಶ್ವ ಹಿಂದೂ ಪರಿಷತ್ತಿನ ಮೊದಲ ಜಾಗತಿಕ
ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ‘ನ ಹಿಂದುಃ ಪತಿತೋ ಭವೇತ್’ (ಯಾವ ಹಿಂದುವೂ ಪತಿತನಲ್ಲ) ಎಂಬ ಘೋಷವಾಕ್ಯ ನೀಡಿದವರು ಪೇಜಾವರಶ್ರೀಗಳೇ. ಆನಂತರ 1969ರಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 2ನೇ ಪರ್ಯಾಯದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರ ಆತಿಥ್ಯದಲ್ಲೇ ಉಡುಪಿಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತೊಂದು ಸಮ್ಮೇಳನ ನಡೆಯಿತು. ‘ಹಿಂದು ಸಮಾಜವನ್ನು ಕಾಡುತ್ತಿರುವ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆ ಶಾಸ್ತ್ರಸಮ್ಮತವೆ?’ ಎಂಬುದನ್ನು ಚರ್ಚಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆದ ಮೂರು ದಿನದ ಈ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಿದ್ಧಗಂಗೆ, ಸುತ್ತೂರು, ಧರ್ಮಸ್ಥಳ, ಶ್ರವಣಬೆಳಗೊಳ ಸೇರಿದಂತೆ ದೇಶದೆಲ್ಲೆಡೆಯಿಂದ ಬಂದು ಸೇರಿದ 600ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಧಾರ್ಮಿಕ ನೇತಾರರು ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದರು. ಸಮ್ಮೇಳನದ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ ವಹಿಸಿದವರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಮೊದಲ ದಲಿತ ಐ.ಎ.ಎಸ್. ಅಧಿಕಾರಿ ಭರಣಯ್ಯ. ಈ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ‘ಹಿಂದವಃ ಸೋದರಾಃ ಸರ್ವೇ’ (‘ಹಿಂದುಗಳೆಲ್ಲರೂ ಸಹೋದರರು’) ಎಂಬ ಘೋಷವಾಕ್ಯ ಕೊಟ್ಟವರೂ ಪೇಜಾವರಶ್ರೀಗಳೇ. ಆ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ‘ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಗೆ ಸ್ಠಾನವಿಲ್ಲ, ಅದು ಶಾಸ್ತ್ರಸಮ್ಮತವೂ ಅಲ್ಲ, ಅಸ್ಪೃಶ್ಯತೆಯನ್ನು ಬೇರುಸಹಿತ ಕಿತ್ತುಹಾಕಬೇಕು’ ಎಂಬ ನಿರ್ಣಯ ಘೋಷಿಸಿದಾಗ ಅಧ್ಯಕ್ಷತೆ ವಹಿಸಿದ್ದ ಭರಣಯ್ಯನವರ ಕಣ್ಣುಗಳು ತೇವವಾಗಿದ್ದವು ಎಂದು ಪೇಜಾವರಶ್ರೀಗಳು ಅನೇಕ ಸಲ ಸ್ಮರಿಸಿದ್ದರು. 1983ರ ಡಿಸೆಂಬರ್‍ನಲ್ಲಿ ಧರ್ಮಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ವಿಹಿಂಪದ ಸಮ್ಮೇಳನದಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಗಳು ಈ ಸಾಮರಸ್ಯಸೂತ್ರಕ್ಕೆ ಇನ್ನೆರಡು ಷೋಷವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು – ‘ಮಮ ದೀಕ್ಷಾ ಹಿಂದೂ ರಕ್ಷಾ’ (ಹಿಂದುಗಳ ರಕ್ಷಣೆ ನನ್ನ ದೀಕ್ಷೆ) ಮತ್ತು ‘ಮಮ ಮಂತ್ರಃ ಸಮಾನತಾ’ (ಸಮಾನತೆ ನನ್ನ ಜೀವನಮಂತ್ರ) – ನೀಡಿದರು.
ಶ್ರೀಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯ ಇರುವುದೇ ಇಲ್ಲಿ. ಅವರು ಕೇವಲ ಆಶೀರ್ವಚನ, ಘೋಷವಾಕ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ ನೀಡಲಿಲ್ಲ. ಅದನ್ನು ಕಾರ್ಯರೂಪಕ್ಕಿಳಿಸಲು ಸ್ವತಃ ಮೇಲ್ಪಂಕ್ತಿಯಾದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾದುದು ಅವರು ನಡೆಸಿದ ದಲಿತ ಕೇರಿಗಳಲ್ಲಿನ ಸಾಮರಸ್ಯ ಪಾದಯಾತ್ರೆ. ಉಡುಪಿ ಸಮ್ಮೇಳನದ ನಂತರ ಅವರ ಪರ್ಯಾಯವೂ ಮುಗಿದಿತ್ತು. 1970ರಲ್ಲಿ ಬೆಂಗಳೂರಿನ ಮಲ್ಲೇಶ್ವರದ ಗಬ್ಬಾರ ಕಾಲೊನಿಯ ದಲಿತರ ಓಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಪೇಜಾವರರು ಪಾದಯಾತ್ರೆ ನಡೆಸಿದರು. ‘ಸಮಾಜದ ನಿಕೃಷ್ಟತೆಗೆ ಒಳಗಾದ ಹರಿಜನರಲ್ಲಿ ನಾನು ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಕಂಡೆ’ ಎಂದರು. ಇದಕ್ಕೆ ದೊಡ್ಡಮಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಅಪಸ್ವರ ಕೇಳಿಬಂದದ್ದುಂಟು. ಒಂದೆಡೆ ಸನಾತನಿಗಳಿಂದ ತೀವ್ರ ಟೀಕೆ; ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಪ್ರಗತಿಪರರಿಂದ ‘ಇದು ಬರೀ ನಾಟಕ’ ಎಂಬ ಅಪಹಾಸ್ಯ ಎದುರಾಯಿತು. ತಮ್ಮ ನಡೆಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿ ಅವರು ಪೀಠತ್ಯಾಗಕ್ಕೂ ಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದರು (ಇದನ್ನು ವಿದ್ವಾಂಸ ಬನ್ನಂಜೆ ಗೋವಿಂದಾಚಾರ್ಯ ದಾಖಲಿಸಿದ್ದಾರೆ). ತದನಂತರ ಕರ್ನಾಟಕ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶ, ಬಂಗಾಲಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಶ್ರೀಗಳು ಸಾಮರಸ್ಯ ಪಾದಯಾತ್ರೆ ನಡೆಸಿದರು. ಸುಮಾರು ಐವತ್ತು ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಶ್ರೀಗಳು ಇಟ್ಟ ಈ ಹೆಜ್ಜೆ ಒಂದು ಪೀಳಿಗೆಯ ನಂಬಿಕೆಗಳನ್ನೇ ಬದಲಿಸಿ, ಹೊಸ ಬದಲಾವಣೆಗೆ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುವಂತೆ ಪ್ರೆರೇಪಿಸಿತು.
ಈ ಸಾಮರಸ್ಯ ಪಾದಯಾತ್ರೆಗೆ ಇನ್ನಷ್ಟು ವ್ಯಾಪಕತೆ ದೊರೆತದ್ದು 2006ರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಗುರೂಜಿ ಜನ್ಮಶತಮಾನದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ. 2009 ಇನ್ನೊಂದು ಐತಿಹಾಸಿಕ ಘಟನೆಗೆ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಯಿತು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕೇರಿಯೆನಿಸಿದ ಮೈಸೂರಿನ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಪುರಂನಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಮಾದಾರಚನ್ನಯ್ಯ ಸ್ವಾಮೀಜಿಯವರ ಪಾದಯಾತ್ರೆ. ಬಹುತೇಕ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರೇ ವಾಸಿಸುವ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಪುರಂನ ಪಕ್ಕದಲ್ಲೇ ದಲಿತರು ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುವ ಅಶೋಕಪುರಂ ಇದೆ. ಕೆಲವು ದಶಕಗಳ ಹಿಂದೆ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಪುರಂನಲ್ಲಿ ದಲಿತರು ಹಾದುಹೋಗುವಾಗ ಪಾದರಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಡಿದು ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದರಂತೆ! ಅಂತಹ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿಪುರಂನಲ್ಲಿ ಸ್ವತಃ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಮಹಿಳೆಯರು ಮಾದಾರಚೆನ್ನಯ್ಯ ಶ್ರೀಗಳ ಪಾದಪೂಜೆ ಮಾಡಿ ಸ್ವಾಗತಿಸಿದರು. ಬಹುದೊಡ್ಡ ಕ್ರಾಂತಿಗೆ ಮುನ್ನುಡಿ ಬರೆದ ಈ ಪಾದಯಾತ್ರೆಯ ಹಿಂದಿದ್ದವರೂ ಪೂಜ್ಯಶ್ರೀಗಳೇ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣಕೇರಿಯಲ್ಲಿ ಪಾದಯಾತ್ರೆ ಮಾದಾರಚನ್ನಯ್ಯನವರ ಕೇಂದ್ರಿತವಾಗಿ ನಡೆಯಬೇಕೆಂದು ತಾವು ಹಿಂದೆ ಉಳಿದು, ಕೊನೆಯ ಸಭಾ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಬಂದು ಸೇರಿಕೊಂಡರು.
ಹಿಂದುಳಿದ ಬಂಧುಗಳು ಇಸ್ಲಾಂ ಹಾಗೂ ಕ್ರೈಸ್ತಮತಕ್ಕೆ ಸಾಮೂಹಿಕ ಮತಾಂತರವಾಗಲು ಹೊರಟಾಗ ಅವರು ಸ್ವತಃ ಆ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿನೀಡಿ ಅವರಿಗೆ ಸಾಂತ್ವನ ಹೇಳಿ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿಯೇ ಉಳಿಯುವಂತೆ ಮಾಡಿದ ನೂರಾರು ಉದಾಹರಣೆಗಳನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಅಷ್ಟೇಕೆ ಖಲಿಸ್ತಾನ್ ಚಳವಳಿ ನಡೆದಾಗ ಸ್ವಾಮಿಜೀಗಳು ವಿಹಿಂಪ ನಿಯೋಗದೊಂದಿಗೆ ಸ್ವತಃ ಪಂಜಾಬಿನಾದ್ಯಂತ ಗುರುದ್ವಾರಾ, ಪ್ರಾರ್ಥನಾ ಮಂದಿರಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿನೀಡಿ ಅವರೊಂದಿಗೆ ಮುಕ್ತ ಮಾತುಕತೆ ನಡೆಸಿದ್ದರು. ಅಪೇಕ್ಷಿತರಿಗೆ ‘ವೈಷ್ಣವ ದೀಕ್ಷೆ’ ನೀಡುವ ಕಾರ್ಯವನ್ನೂ ಕೈಗೊಂಡರು. ಮುಸ್ಲಿಮ್ ಸಮಾಜದವರಿಗಾಗಿ ಇಫ್ತಾರ್ ಕೂಟಗಳನ್ನೂ ನಡೆಸಿದರು.
ಶೋಷಿತರ ಬಗೆಗೆ ತುಡಿತ
ಪೇಜಾವರ ಶ್ರೀಗಳ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣನಷ್ಟೇ ಪ್ರೀತಿ, ಮಮತೆ, ತಾದಾತ್ಮ್ಯ ಪೀಡಿತ ವಂಚಿತ ಶೋಷಿತ ಸಮಾಜದ ಬಗೆಗಿತ್ತು. ಪೇಜಾವರ ಶ್ರೀಗಳ ಸುದೀರ್ಘ 81 ವರ್ಷಗಳ ಸಂನ್ಯಾಸಜೀವನ ಸಮರ್ಪಿತವಾದದ್ದು ಕೃಷ್ಣಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಕಷ್ಟದಲ್ಲಿರುವವರ, ಶೋಷಿತರ ಸಾಂತ್ವನಕ್ಕೆ.
1980ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ರಾಷ್ಟ್ರೋತ್ಥಾನ ಪರಿಷತ್ ಮಕ್ಕಳಿಗಾಗಿ ಹೊರತಂದ ‘ಭಾರತ-ಭಾರತಿ’ ಸರಣಿಯ ಪುಸ್ತಕಗಳನ್ನು ದಲಿತಕೇರಿಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಬಿಡುಗಡೆಗೊಳಿಸಿ ಪೂಜ್ಯ ವಿಶ್ವೇಶತೀರ್ಥರು “ಒಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯ ಭವಿಷ್ಯದ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಲು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಜಾತಕ ನೋಡಿ ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ಏನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ ಎಂದು ಭವಿಷ್ಯ ನುಡಿಯುವುದು ವಾಡಿಕೆ. ಆದರೆ ಒಂದು ದೇಶದ ಭವಿಷ್ಯ ಹೇಳುವುದಕ್ಕೆ ಬೇರೆಯೇ ನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು ನೋಡಬೇಕು. ದೇಶದ ಮಕ್ಕಳ ಕಣ್ಣುಗಳು ನಕ್ಷತ್ರದಂತೆ ಹೊಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರೆ ದೇಶದ ಭವಿಷ್ಯವು ಚೆನ್ನಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಅವು ಹೊಳೆಯಬೇಕಾದರೆ, ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಹೊಟ್ಟೆ ತುಂಬಾ ಊಟ, ಮೈತುಂಬಾ ಬಟ್ಟೆ ಇರಬೇಕು” – ಎಂದಿದ್ದರು. ಇಂತಹ ಚಿಂತನೆಗಳು ಅವರನ್ನು ಇತರರಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿಸಿರುವುದು.
ಆಚಾರ್ಯ ಮಧ್ವರು ಸಾರಿದ ‘ನಾನಾ ಜನಸ್ಯ ಶುಶ್ರೂಷಾ ಕರ್ಮಾಖ್ಯಾ ಕರವನ್ಮಿತೇ’ ವಾಕ್ಯವನ್ನು ತಮ್ಮ ಜೀವನದ ಧ್ಯೇಯವಾಗಿಸಿಕೊಂಡ ಶ್ರೀಗಳು ಸಮಾಜದ ಎಲ್ಲ ಸ್ತರದ ಜನರ ಕಣ್ಣೀರು ಒರೆಸುವ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ದೇಶದ ಯಾವುದೇ ಭಾಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕೃತಿವಿಕೋಪಗಳಾದಾಗ ತ್ವರಿತವಾಗಿ ಸ್ಪಂದಿಸಿದರು. ಗುಜರಾತ್, ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಲಾತೂರ್ ಭೂಕಂಪ ಸಂತ್ರಸ್ತರಿಗೆ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡಿನ ನಾಗಪಟ್ಟಣಂ ಸುನಾಮಿ ಸಂತ್ರಸ್ತರಿಗೆ ನೂರಾರು ಮನೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣಗಳು, ಉತ್ತರಪ್ರದೇಶದ ನೆರೆಸಂತ್ರಸ್ತರಿಗಾಗಿ ಶ್ರೀಗಳು ನಡೆಸಿದ ಪರಿಹಾರ ಕಾರ್ಯಗಳು, ಗೋಶಾಲೆ ನಿರ್ಮಾಣ, ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗಗಳ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳಿಗಾಗಿ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿನಿಲಯಗಳು, ಶಿಕ್ಷಣಸಂಸ್ಥೆಗಳು, ಆರೋಗ್ಯಧಾಮಗಳು; ಮಾಳಿಗೆಮನೆ, ಮಲ್ಲಂದೂರು, ಚಿಕ್ಕಮಗಳೂರು ಮುಂತಾದ ನಕ್ಸಲ್‍ಪೀಡಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ತೆರಳಿ ಅಲ್ಲಿನ ಕುಟುಂಬಗಳಿಗೆ ಆತ್ಮಸ್ಥೈರ್ಯ ತುಂಬಿ ವಿದ್ಯುತ್, ನೀರು ಮುಂತಾದ ಮೂಲಸೌಕರ್ಯದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದರು. ಗಿಡನೆಡುವ ಅಭಿಯಾನದಿಂದ ಅರಣ್ಯ ಪರಿಸರ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಉಪವಾಸ, ಸತ್ಯಾಗ್ರಹಗಳನ್ನೂ ಅವರು ನಡೆಸಿದರು.
ಸಂನ್ಯಾಸಕ್ಕೂ ಮುಂಚೆ ರಾಮಕುಂಜದಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಘಟನೆಯನ್ನು ಅವರು ಸದಾ ಉಲ್ಲೇಖಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಟವಾಡುತ್ತಿದ್ದ ಐದು ವರ್ಷದ ವೆಂಕಟರಮಣ ಕಾಲು ಜಾರಿ ನೀರಿನ ಹೊಂಡದಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದಿದ್ದ. ಅನತಿ ದೂರದಲ್ಲಿದ್ದ ಓಡಿ ಎಂಬ ದಲಿತರ ಬಾಲಕ – ಹುಡುಗ ನೀರಿಗೆ ಬಿದ್ದನೆಂದು ಕಿರುಚಿಕೊಂಡ. ಓಡಿಯ ಅಪ್ಪ ಚೋಮ ತಕ್ಷಣ ನೆರವಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದರಿಂದ ವೆಂಕಟರಮಣ ಉಳಿದ. ‘ನನ್ನನ್ನು ಉಳಿಸಿದ್ದೇ ದಲಿತರ ಓಡಿ ಮತ್ತು ಚೋಮ. ನಿಮ್ಮ ಸೇವೆ ಮಾಡಿಯೇ ನಾನವರ ಋಣ ತೀರಿಸಬೇಕಿದೆ’ ಎಂದು ಸ್ವತಃ ಸ್ವಾಮೀಜಿ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದರು.
ಗಾಂಧಿಯಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತ
ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯಚಳವಳಿ, ಗಾಂಧಿ ಅವರಿಂದ ಪ್ರಭಾವಿತರಾದ ಸ್ವಾಮಿಜೀ ತೊಡುತ್ತಿದ್ದುದು ಖಾದಿವಸ್ತ್ರ. ಅಪಾರ ಜನಮನ್ನಣೆ, ಗೌರವ, ವೈಭವ ದೊರೆತಿದ್ದರೂ ಅತಿ ಸಾಮಾನ್ಯರಲ್ಲೂ ಸಹಜವಾಗಿ ಬೆರೆಯುವ ಸರಳತನ, ಮನದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಮುಖದಲ್ಲಿ ಸದಾ ಮಗುವಿನ ಮುಗ್ಧತೆ. ಗಾಂಧಿ ಹತ್ಯೆಯಾದಾಗಲೂ ಅವರು ಉಪವಾಸ ಮಾಡಿದ್ದರಂತೆ. ಅವರು ಮಲಗುತ್ತಿದ್ದುದು 12 ಗಂಟೆಗೆ; ಏಳುವುದು 4ಕ್ಕೆ. ತನ್ನ ವಾಸದ ಕೊಠಡಿಯನ್ನು ತಾನೇ ಸ್ವಚ್ಛವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದರು.
ದಲಿತರ ಮೇಲೆ ಹಲ್ಲೆ, ದೌರ್ಜನ್ಯ ಎಲ್ಲೇ ನಡೆದರೂ ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತಕ್ಕಾಗಿ ಪೇಜಾವರಶ್ರೀಗಳು ಉಪವಾಸ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಬಹುಶಃ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ಪೇಜಾವರಶ್ರೀಗಳಷ್ಟು ಉಪವಾಸ ಮಾಡಿದ ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಾಯಕರಿಲ್ಲ. ‘ತಿಂದು ತೇಗಿದವರು ಸುಸ್ತಾಗುತ್ತಾರೆ; ಉಪವಾಸದಿಂದ ನನ್ನಲ್ಲಿ ಚೈತನ್ಯ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ’ ಎನ್ನುತ್ತಿದ್ದರು ಸ್ವಾಮಿಜೀ. ಮಂಗಳೂರಿನಲ್ಲಿ ಎಸ್.ಈ.ಝಡ್.ನ (ವಿಶೇಷ ಆರ್ಥಿಕ ವಲಯ) ಎರಡನೇ ಹಂತಕ್ಕಾಗಿ ಸರ್ಕಾರ ಎರಡುಸಾವಿರ ಎಕರೆ ಭೂಮಿ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಾಗ ಸ್ವಾಮಿಜೀ ಉಪವಾಸ ಕುಳಿತು ರೈತರಿಗೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದರು. ಮಂಗಳೂರು ಸಮೀಪದ ಪೆರ್ಮುದೆ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಕಾರಣವಿಲ್ಲದೆ ಭೂಮಿ ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಬೀದಿಗೆ ಬಂದಿದ್ದ 11 ಕುಡುಬಿ ಸಮುದಾಯದ ಕುಟುಂಬಗಳ ಹಕ್ಕಿಗಾಗಿ ಸ್ವಾಮಿಜೀ ನಿರಶನ ಕುಳಿತರು. ಮಠದ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿಗಳು, ಸಂಬಂಧಿಕರು ತಪ್ಪೆಸಗಿದಾಗಲೂ ಅವರು ಉಪವಾಸ ಎಂಬ ಸಾತ್ತ್ವಿಕ ಕ್ರಮದಿಂದಲೇ ಅದನ್ನು ತಿದ್ದುತ್ತಿದ್ದರು. ದೇಶದಲ್ಲಿಯೇ ಮೊತ್ತಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ 1971ರಲ್ಲಿ ಉಡುಪಿ ಪುರಸಭೆ ಮಲಹೊರುವ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿತು; ಇಡೀ ಪಟ್ಟಣದ ಒಳಚರಂಡಿ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಮಾರ್ಪಡಿಸಿತು. ಇದರ ಹಿಂದಿನ ಪ್ರೇರಕಶಕ್ತಿಯೂ ಶ್ರೀಗಳೇ ಆಗಿದ್ದರು.
ನಕ್ಸಲರಿಗೆ ಸಾಂತ್ವನ
ಕರ್ನಾಟಕದ ಕರಾವಳಿ ಮತ್ತು ಪಶ್ಚಿಮಘಟ್ಟ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ನಕ್ಸಲರು ನೆಲೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಬಗ್ಗೆ ಮೊದಮೊದಲು ಎಚ್ಚರಿಕೆ ನೀಡಿದವರು ಶ್ರೀಗಳು. ಸ್ವತಃ ಯಾವುದೇ ರಕ್ಷಣಾವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇಲ್ಲದೆಯೆ ಸ್ವತಃ ನಕ್ಸಲ್‍ಪೀಡಿತ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಸಂಚಾರ ನಡೆಸಿದರು. ಈ ಭಾಗದ ಜನರಿಗೆ ಸರ್ಕಾರದ ಸಹಾಯ ಮತ್ತು ಪೇಜಾವರಮಠದ ಖರ್ಚಿನಲ್ಲಿ ಮನೆ, ನೀರು, ವಿದ್ಯುತ್ ಪೂರೈಸಿದ್ದಾರೆ. ಕೃಷಿಚಟುವಟಿಕೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಉಪಕರಣಗಳನ್ನು ವಿತರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಹಲವು ದಲಿತ ಮತ್ತು ಅಶಕ್ತ ಕುಟುಂಬಗಳ ಯುವಕ ಯುವತಿಯರಿಗೆ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಧಾರ್ಮಿಕ ಜಾಗೃತಿಗಾಗಿ ಆ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ದೇವರಗುಡಿ ಮಂದಿರಗಳನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ರಾಮಜನ್ಮಭೂಮಿ ಹೋರಾಟದ ನೇತಾರರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರಾಗಿ, ರಾಮಲಲ್ಲಾಮೂರ್ತಿಯ ಪ್ರಾಣಪ್ರತಿಷ್ಠೆ ಮಾಡಿದವರೂ ಪೂಜ್ಯ ವಿಶ್ವೇಶತೀರ್ಥರೇ. ಇದಕ್ಕಾಗಿ ನಡೆದ ಹಲವು ಸಂಧಾನ ಸಭೆಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅವರು ಪ್ರಮುಖ ಪಾತ್ರ ವಹಿಸಿದ್ದರು. ಹೀಗೆ ನಡೆದ ಸಭೆಯೊಂದರಲ್ಲಿ ಶ್ರೀಗಳು ಮುಸ್ಲಿಂ ಸಂತರೊಡನೆ ಈ ವಾದಗ್ರಸ್ತ ಕಟ್ಟಡವನ್ನು, ತಮಗೆ, ಅಂದರೆ
ಸಂನ್ಯಾಸಿಗೆ ಕೊಡುತ್ತಿರುವ ಭಿಕ್ಷೆ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಿ ಭಿಕ್ಷೆ ನೀಡಬೇಕು – ಎಂದು ವಿನಂತಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರಂತೆ. ಈ ಬಗ್ಗೆ ಕೇಳಿದಾಗ ‘ಸಂನ್ಯಾಸಿಗೆ ಎಲ್ಲಿಯ ಮಾನಾಪಮಾನ? ಮೂಲತಃ ಅವನು ಭಿಕ್ಷು. ಈಗ ಭಿಕ್ಷೆಯಾಗಿ ರಾಮಮಂದಿರ ಬೇಡುತ್ತಿದ್ದಾನಷ್ಟೆ’ ಎಂದು ತಮ್ಮ ಕ್ರಮವನ್ನು ಅವರು ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಈ ಎಲ್ಲ ಪ್ರಯಾಸಗಳ ನಂತರ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್ ಭವ್ಯ ರಾಮಮಂದಿರ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಸಮ್ಮತಿಸಿದೆ. ಈ ರಾಮಮಂದಿರವನ್ನು ನೋಡುವುದಕ್ಕಾದರೂ ಅವರು ಇನ್ನೂ ಕೆಲಕಾಲ ನಮ್ಮ ನಡುವೆ ಇರಬೇಕಿತ್ತು.
ಕೇವಲ ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಶಿಕ್ಷಣ ಪಡೆದವರಷ್ಟೇ ಹೊಸ ವಿಚಾರಕ್ಕೆ ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ, ಪ್ರಗತಿಪರ ನಿಲವು ಪ್ರಕಟಿಸುತ್ತಾರೆ ಎನ್ನುವ ಮಾತನ್ನು ಸುಳ್ಳು ಮಾಡಿ, ಸನಾತನ ಮಠದ ಅಂಗಳದಿಂದ ಕ್ರಾಂತಿಯ ಕಹಳೆ ಊದಿದರು, ಸ್ವಾಮಿಜೀ. ಅವರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಅವರ ಕಾರ್ಯಕ್ರಮ ಪಂಚಮುಖವಾದದ್ದು – ಮಾಧ್ವತ್ವ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣತ್ವ, ಹಿಂದುತ್ವ, ಭಾರತೀಯತ್ವ ಮತ್ತು ಮಾನವತ್ವ. ಮಠಕ್ಕೆ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಭಕ್ತವೃಂದದ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಅವರು ಆರೋಹಣ ಮಾಡಿದ ಪೀಠ ಸಣ್ಣದು. ಆದರೆ ತಮ್ಮ ಸಮಾಜಮುಖಿ ನಿಲವಿನಿಂದ ವಿಶ್ವೇಶತೀರ್ಥರು ಪೇಜಾವರಮಠಕ್ಕೆ ಬಹುಮಾನ್ಯತೆ ತಂದುಕೊಟ್ಟರು. ಉಡುಪಿಯ ಸ್ವಾಮಿಗಳು ಎಂದ ಕೂಡಲೆ ಪೇಜಾವರ ಶ್ರೀಗಳ ಹೆಸರು ಸ್ಮೃತಿಗೆ ಬರುವಷ್ಟು ಅವರು ಜನಾನುರಾಗಿಯಾಗಿದ್ದರು.
ಸದಾ ಚೈತನ್ಯಶೀಲರಾಗಿರುತ್ತಿದ್ದ ಅವರು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಅನಾರೋಗ್ಯದಿಂದ ಆಸ್ಪತ್ರೆಗೆ ದಾಖಲಾಗುವ ಹಿಂದಿನ ದಿನವೂ 452 ಕಿ.ಮೀ ಕ್ರಮಿಸಿದ್ದರು ಎಂಬುದು ಅವರ ಬದುಕು ಹೇಗಿತ್ತು ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ದ್ಯೋತಕ.
ದ.ರಾ. ಬೇಂದ್ರೆ ತಮ್ಮ ಬರಹ ‘ನಿವೇದನ’ – ‘ತತ್ತ್ವವಾದ’ ವಿಶೇಷ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ (1968ರಲ್ಲಿ ಪ್ರಕಟ) ಬರೆದ ಮಾತು:
ಸಜ್ಜನರನು ಕಾಪಾಡುವ ಸ್ವಾಮೀ ಪಾಡುವೆ ನಿನ್ನಾ ನಾಮಾ;
ವಿಶ್ವಕ್ಕೂ ಸರಿ, ವಿಶ್ವನಿಗೂ ಸರಿ; ವಿಶ್ವೇಶ್ವರನಿಗು ಸರಿಯೇ;
ಓಂ ವಿಶ್ವಸ್ಥೈ ನಮೋ ಎನ್ನುವೆನು ದಾರಿದೋರು ದೊರೆಯೇ.
ಓಹೊ ಪೂರ್ಣಕಾಮಾ ನಮೋ ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯದೇವಾಯ!!
