ದೀಪ್ತಿ

ಗತಾರ್ಥಾನ್ನಾನುಶೋಚಂತಿ ನಾರ್ಥಯಂತೇ ಮನೋರಥಾನ್ | ವರ್ತಮಾನೇನ ವರ್ತಂತೇ ತೇನ ಮೇ ಪಾಂಡವಾಃ ಪ್ರಿಯಾಃ || “ಆಗಿಹೋದದ್ದಕ್ಕಾಗಿ ಅವರು ಮರುಗುತ್ತ ಕೂಡುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾವಾವುದೋ ಹೊಸ ಆಸೆಗಳನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು ಚಪಲಪಡುವುದಿಲ್ಲ. ಯಾವುದು ತಮ್ಮ ಪಾಲಿಗೆ ಒದಗಿದೆಯೋ ಅದನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ತೃಪ್ತರಾಗಿರುತ್ತಾರೆ. ಈ ಕಾರಣದಿಂದ ಪಾಂಡವರು ನನಗೆ (ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನಿಗೆ) ಪ್ರಿಯರು.” ಆಗಿಹೋದದ್ದನ್ನು ಚಿಂತಿಸುತ್ತ ಶೋಕಿಸಬಾರದು ಎಂಬುದರ ತಾತ್ಪರ್ಯ ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಮರೆತುಬಿಡಬೇಕೆಂದಲ್ಲ. ನಮ್ಮ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಮೀರಿ ನಡೆದುಹೋಗುವ ಘಟನೆಗಳ ನೆನಪು ನಮ್ಮನ್ನು ದೀರ್ಘಕಾಲ ಕಾಡಿ ಅಸ್ವಸ್ಥರನ್ನಾಗಿಸಲು ಅವಕಾಶ ಕೊಡದೆ ಮನಸ್ಸಮಾಧಾನವನ್ನು ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು […]

ಗುಣದೋಷೌ ಬುಧೋ ಗೃಹ್ಣನ್ನಿಂದುಕ್ಷ್ವೇಡಾವಿವೇಶ್ವರಃ| ಶಿರಸಾ ಶ್ಲಾಘತೇ ಪೂರ್ವಂ ಪರಂ ಕಂಠೇ ನಿಯಚ್ಛತಿ||                              – ಕುವಲಯಾನಂದ “ಚಂದ್ರನನ್ನೂ ವಿಷಗಳನ್ನೂ ಎರಡನ್ನೂ ಈಶ್ವರನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನಷ್ಟೆ. ಹಾಗೆಯೆ ವಿವೇಕಜ್ಞನಾದವನು ಇತರರ ಗುಣಗಳು, ದೋಷಗಳು ಎರಡನ್ನೂ ಗ್ರಹಿಸುತ್ತಾನೆ, ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಮೊದಲಿನದನ್ನು ಆದರಿಸಿ ಎರಡನೆಯದನ್ನು ಕಂಠದಲ್ಲಿಯೆ ತಡೆಹಿಡಿಯುತ್ತಾನೆ.” ಅಮೆರಿಕದ ಅಧ್ಯಕ್ಷನಾಗಿದ್ದ ಏಬ್ರಹಂ ಲಿಂಕನನಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಪ್ರಸಂಗ ಒಂದಿದೆ. ಲಿಂಕನನು ತನ್ನ ಸರ್ಕಾರದ ರಕ್ಷಣಾ ವಿಭಾಗದ ಮುಖ್ಯಸ್ಥನಾಗಿ ಒಬ್ಬಾತನನ್ನು ನೇಮಿಸಿದ. ಆತನಾದರೋ ಉದ್ಧಟ ಸ್ವಭಾವದವನೆಂದು ಹೆಸರಾಗಿದ್ದ. ಲಿಂಕನನನ್ನು ವೈಯಕ್ತಿಕವಾಗಿಯೂ ಪದೇಪದೇ ನಿಂದಿಸುತ್ತಿದ್ದ. […]

ಸುಜನಾಃ ಪರೋಪಕಾರಂ ಶೂರಾಃ ಶಸ್ತ್ರಂ                          ಧನಂ ಕೃಪಣಾಃ | ಕುಲವತ್ಯೋ ಮಂದಾಕ್ಷಂ ಪ್ರಾಣಾತ್ಯವ                          ಏವ ಮುಂಚಂತಿ ||                                            – ರಸಗಂಗಾಧರ “ಸಜ್ಜನರು ಇನ್ನೊಬ್ಬರಿಗೆ ನೆರವಾಗುವ ಗುಣವನ್ನೂ, ಶೂರರು ಶಸ್ತçವನ್ನೂ, ಜಿಪುಣರು ಹಣವನ್ನೂ, ಕುಲಸ್ತ್ರೀಯರು ಲಜ್ಜೆಯನ್ನೂ ಪ್ರಾಣ ಹೋಗುವಾಗ ಮಾತ್ರ ಬಿಟ್ಟಾರು, ಬೇರೆ ಸಮಯದಲ್ಲಲ್ಲ.” ಸತ್ಪುರುಷರ ಪರಹಿತಚಿಂತನಪ್ರವೃತ್ತಿ, ಸೈನಿಕರ ಶಸ್ತ್ರಶ್ರದ್ಧೆ ಮೊದಲಾದ ಗುಣಗಳು ಅಂಥವರಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಸ್ವಭಾವಗತವಾಗಿರುತ್ತವೆಂದರೆ ಅವರಿಗೆ ಆ ಆಚರಣೆಗಳನ್ನು ಕೈಬಿಡುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಆಗದು. ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನನ್ನು ಯಾದವನೊಬ್ಬನು ಒಮ್ಮೆ “ನೀನೇಕೆ ಯುಧಿಷ್ಠಿರನನ್ನು […]

ಉಪಕರ್ತುಂ ಯಥಾ ಸ್ವಲ್ಪಃ ಸಮರ್ಥೋ ನ ತಥಾ ಮಹಾನ್ | ಪ್ರಾಯಃ ಕೂಪಸ್ತೃಷಾಂ ಹನ್ತಿ ನ ಕದಾಪಿ ತು ವಾರಿಧಿಃ || – ಸುಭಾಷಿತರತ್ನ-ಸಮುಚ್ಚಯ “ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರತಿಷ್ಠೆ ಇಲ್ಲದ ತುಂಬಾ ಸಾಮಾನ್ಯನು ಪರೋಪಕಾರ ಮಾಡುವಂತೆ ದೊಡ್ಡವನೆನಿಸಿಕೊಂಡವನು ಉಪಕಾರ ಮಾಡಲು ಎಷ್ಟೋ ವೇಳೆ ಶಕ್ತನಾಗದಿರಬಹುದು. ಬಾಯಾರಿಕೆಯನ್ನು ನೀಗಿಸಬಲ್ಲದ್ದು ಸೇದುವ ಬಾವಿಯೇ ಹೊರತು ಸಮುದ್ರವಲ್ಲ.” ಇದು ನಲವತ್ತು ವರ್ಷ ಹಿಂದೆ ನಡೆದ ಘಟನೆ. “ಏನು ಮಾಡುವುದಪ್ಪ, ನಿನಗೆ ದೊಡ್ಡ ಕಾಯಿಲೆಯೇ ಬಂದಿದೆ” ಎಂದು ರೋಗಿಗೆ ವೈದ್ಯ ವ್ಯಾಕುಲನಾಗಿ ಹೇಳಿದ – […]

ಯಸ್ಯ ವಾಙ್ಮನಸೀ ಶುದ್ಧೇ ಸಮ್ಯಗ್ಗುಪ್ತೇ ಚ ಸರ್ವದಾ | ಸ ವೈ ಸರ್ವಮವಾಪ್ನೋತಿ ವೇದಾಂತೋಪಗತಂ ಫಲಮ್ || – ಮನುಸ್ಮೃತಿ “ಯಾರ ಮಾತೂ ಮನಸ್ಸೂ ಪರಿಶುದ್ಧವಾಗಿವೆಯೋ ಮತ್ತು ಸಂಪೂರ್ಣ ನಿಯಂತ್ರಣದಲ್ಲಿವೆಯೋ ಅಂಥವನು ವೇದಾಂತಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿತವಾಗಿರುವ ಎಲ್ಲ ಫಲವನ್ನೂ ಪಡೆಯುತ್ತಾನೆ.” ಯಾವುದೊ ಕಾರ್ಯದಿಂದ ಕ್ಲೇಶದ ಅನುಭವ ಉಂಟಾಗುವುದು ಆ ಕಾರ್ಯದ ಹಿಂದಿರುವ ಮನಸ್ಸು ಶಬಲಿತವಾಗಿದ್ದಾಗ. ಗುರು ಗೋವಿಂದಸಿಂಹರ ಮನಸ್ಸು ವಿರಕ್ತಿಗೊಳಗಾಗಿತ್ತು. ಮಕ್ಕಳೂ ಸೇರಿದಂತೆ ತನ್ನವರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಕಳೆದುಕೊಂಡಿದ್ದರು. ಇನ್ನೂ ಬದುಕಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಅರ್ಥವಿಲ್ಲವೆನಿಸತೊಡಗಿತ್ತು. ತಮ್ಮ ಉಯಿಲನ್ನು ಬರೆದರು. ಅದರಲ್ಲಿ ಒಕ್ಕಣಿಸಿದರು: “ನನ್ನವರೆಲ್ಲರ […]

ನಮೋಸ್ತು ಕೋಪದೇವಾಯ ಸ್ವಾಶ್ರಯಜ್ವಾಲಿನೇ ಭೃಶಮ್ | ಕೋಪ್ಯಸ್ತು ಮಮ ವೈರಾಗ್ಯದಾಯಿನೇ ಲೋಕಬೋಧಿನೇ || “ತನಗೆ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದವನನ್ನೇ ಸುಟ್ಟುಹಾಕುವ ಕೋಪವೆಂಬ ದೇವತೆಗೆ ನಮಸ್ಕಾರ. ಏಕೆಂದರೆ ಕೋಪವು ನನಗೆ ವೈರಾಗ್ಯವನ್ನೂ ವಿವೇಕವನ್ನೂ ಕಲಿಸುತ್ತದೆ.” ಕೇಡು ಮಾಡಿದವರಿಗೆ ಪ್ರತೀಕಾರ ಮಾಡಬೇಕೆನಿಸುವುದು ಪ್ರಕೃತಿಸಹಜ. ಆದರೆ ಇಂತಹ ದ್ವೇಷ-ಸೇಡುಗಳ ಮನೋವೃತ್ತಿಯನ್ನು ಮೀರುವುದು ಆತ್ಮಸಂಸ್ಕಾರಕಾರಿ. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಿ ರಾಮಪ್ರಸಾದ್ ಬಿಸ್ಮಿಲ್‌ನನ್ನು ಕೆಲವು ದುಷ್ಟರು ಕೊಲ್ಲಲು ಯತ್ನಿಸಿದರು. ಅದೃಷ್ಟವಶಾತ್ ಅದು ಫಲಿಸಲಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಅದನ್ನು ರಾಮಪ್ರಸಾದ್ ಮರೆಯಲಿಲ್ಲ; ಹೇಗಾದರೂ ಅದಕ್ಕೆ ಸೇಡನ್ನು ತೀರಿಸಬೇಕೆಂದು ದೃಢಚಿತ್ತನಾದ, ಅದನ್ನು […]

ದಾತೃಯಾಚಕಯೋರ್ಭೇದಃ ಕರಾಭ್ಯಾಮೇವ ದರ್ಶಿತಃ | ಏಕಸ್ಯ ಗಚ್ಛತಾಧಸ್ತಾದುಪರ್ಯನ್ಯಸ್ಯ ತಿಷ್ಠತಾ || – ಬೃಹತ್ಕಥಾ “ಕೆಳಗೆ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಮೇಲ್ಮುಖವಾಗಿ ಚಾಚಿರುವ ಕೈಯಿಂದ, ಮತ್ತು ಮೇಲಿರುವ ಇನ್ನೊಬ್ಬನ ಕೈ ಕೆಳಮುಖವಾಗಿ ಚಾಚಿರುವುದರಿಂದ – ಹೀಗೆ ದಾನಿಗೂ ಯಾಚಕನಿಗೂ ನಡುವಣ ವ್ಯತ್ಯಾಸವಿರುವುದು ಕೈಗಳ ವಿನ್ಯಾಸದಲ್ಲಷ್ಟೆ.” ವೈಶ್ವಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಪರಿಶೀಲಿಸುವಾಗ ಕೊಡುವವನು, ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವವನು ಎಂಬ ರೀತಿಯ ಭೇದಗಣನೆಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಅರ್ಥವಿರದೆಂದು ಸೂಚಿಸಲು ಮೇಲಣ ಉಕ್ತಿ ಹೊರಟಿದೆ. ಒಂದು ಊರಿನಲ್ಲಿ ಸಜ್ಜನನೊಬ್ಬನಿದ್ದ. ಕೊಡುಗೈ ದಾನಿ ಎಂದು ಅವನ ಪ್ರಸಿದ್ಧಿ ಇದ್ದಿತು. ದಾನ ಕೊಡುವಾಗ […]

ಅನಿರ್ವೇದಂ ಚ ದಾಕ್ಷ್ಯಂ ಚ ಮನಸಶ್ಚಾಪರಾಜಯಂ | ಕಾರ್ಯಸಿದ್ಧಿಕರಾಣ್ಯಾಹುಃ ತಸ್ಮಾದೇತದ್ ಬ್ರವೀಮ್ಯಹಂ || – ರಾಮಾಯಣ, ಕಿಷ್ಕಿಂಧಾಕಾಂಡ ಬೇಸರಿಸದ ಉತ್ಸಾಹ, ದಕ್ಷತೆ, ಸೋಲನ್ನೊಪ್ಪದ ದಾರ್ಢ್ಯ – ಇವು ಕಾರ್ಯಸಿದ್ಧಿಗೆ ಅನಿವಾರ್ಯವೆಂದು ತಿಳಿದವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಅದನ್ನೇ ನಾನು ನಿಮಗೂ ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಅಂಗದನು ವಾನರರಿಗೆ ಹೇಳುವ ಪ್ರೇರಕ ವಚನ ಇದು. ಯಾರಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಕಾರ್ಯಮಗ್ನತೆ ಇರುತ್ತದೋ ಅವರು ಸಫಲರಾಗುವುದು ನಿಶ್ಚಿತ. ಗ್ರೀಸ್ ದೇಶದ ಥ್ರೇಸ್ ಪ್ರಾಂತದಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಬಡ ಹುಡುಗ. ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟಿಗೆಗಳನ್ನಾಯ್ದು ತಂದು ಹೊರೆಗಳಾಗಿ ಕಟ್ಟಿ ಮಾರಿ ಜೀವನ […]

ಯೋ ಧ್ರುವಾಣಿ ಪರಿತ್ಯಜ್ಯ ಅಧ್ರುವಾಣಿ ನಿಷೇವತೇ | ಧ್ರುವಾಣಿ ತಸ್ಯ ನಶ್ಯಂತಿ ಅಧ್ರುವಂ ನಷ್ಟಮೇವ ಚ||                              – ಪಂಚತಂತ್ರ “ನಮ್ಮ ಲಕ್ಷ್ಯವು ಯಾವಾಗಲೂ ಉನ್ನತ ತತ್ತ್ವದ ಕಡೆಗೆ ಇರಬೇಕು. ಸ್ಥಿರವಾದುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಯಾರು ಸಣ್ಣಪುಟ್ಟ ಸಾಧನೆಗಳಿಂದಲೇ ತೃಪ್ತರಾಗುತ್ತಾರೋ ಅವರದು ವ್ಯರ್ಥ ಪ್ರಯಾಸ. ಅವರಿಗೆ ದೊಡ್ಡದೇನೂ ಲಭಿಸುವುದಿಲ್ಲ; ಅಲ್ಪವಾದವಂತೂ ತಾವಾಗಿ ನಶಿಸಿರುತ್ತವೆ.” ಭಾರತದ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞರಲ್ಲಿ ಮೂರ್ಧನ್ಯಭೂತರಾದವರು ಬೀರಬಲ್ ಸಾಹನೀ (೧೮೯೧-೧೯೪೯). ಅವರು ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿದಶೆಯಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ನಡೆದ ಘಟನೆ ಇದು. ಬಿ.ಎಸ್ಸಿ. ಪರೀಕ್ಷೆಗಾಗಿ ಅವರು ಹೋದರು. ಅವರ ಕೈಗೆ ಬಂದ […]

ಶಾಂತಿಖಡ್ಗಃ ಕರೇ ಯಸ್ಯ ದುರ್ಜನಃ ಕಿಂ ಕರಿಷ್ಯತಿ | ಅತೃಣೇ ಪತಿತೋ ವಹ್ನಿಃ ಸ್ವಯಮೇವೋಪಶಾಮ್ಯತಿ || – ಮಹಾಭಾರತ, ಉದ್ಯೋಗಪರ್ವ “ಶಾಂತಿ ಎಂಬ ಖಡ್ಗಾಯುಧ ಯಾರ ಕೈಯಲ್ಲಿ ಇದೆಯೋ ಅಂತಹವನಿಗೆ ದುಷ್ಟನೂ ಕ್ರೂರಿಯೂ ಏನು ಹಾನಿ ಮಾಡಿಯಾನು? ಹುಲ್ಲಿನ ಮೇಲೆ ಬೀಳದಿರುವ ಬೆಂಕಿ ತಾನಾಗಿ ಶಾಂತವಾಗಿಬಿಡುತ್ತದೆ.” ಹುಲ್ಲು ಗ್ರಾಸವಾಗಿ ದೊರೆತರೆ ಮಾತ್ರ ಬೆಂಕಿಯ ಪ್ರತಾಪಕ್ಕೆ ಅವಕಾಶವಾಗುತ್ತದೆ. ರವೀಂದ್ರನಾಥ ಠಾಕೂರರು ಯಾವುದೊ ಗಂಭೀರ ಬರಹದಲ್ಲಿ ತಲ್ಲೀನರಾಗಿದ್ದರು. ಸಮಯ ನಡುರಾತ್ರಿ ದಾಟಿತ್ತು. ಏನನ್ನಾದರೂ ದೋಚಿಕೊಂಡು ಹೋಗಲು ಕಳ್ಳನೊಬ್ಬ ಕತ್ತಿ ಝಳಪಿಸುತ್ತ […]