ದೀಪ್ತಿ

ಪ್ರಣವೋ ಧನುಃ ಶರೋ ಹ್ಯಾತ್ಮಾ ಬ್ರಹ್ಮ ತಲ್ಲಕ್ಷ್ಯಮುಚ್ಯತೇ | ಅಪ್ರಮತ್ತೇನ ವೇದ್ಧವ್ಯಂ ಶರವತ್ತನ್ಮಯೋ ಭವೇತ್ || – ಮುಂಡಕೋಪನಿಷತ್ “ಓಂಕಾರವೇ ಧನುಸ್ಸು. ಆತ್ಮನೇ ಬಾಣ. ಬ್ರಹ್ಮವೇ ಅದರ ಗುರಿ – ಎಂದು ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಪಿದೆ. ಪ್ರಮತ್ತನಾಗದೆ (ಏಕಾಗ್ರತೆಯಿಂದ) ಗುರಿಯೆಡೆಗೆ ಹೊಡೆಯಬೇಕು. ಬಿಲ್ಲುಗಾರನು ಬಾಣದಂತೆ ತನ್ಮಯನಾಗಬೇಕು.” ಇಲ್ಲಿ ಜೀವಾತ್ಮನೇ ಬಾಣ; ದೃಶ್ಯಪ್ರಪಂಚದೊಡನೆ ಮೈಮರೆಯದೆ ಅಂತರ್ಮುಖನಾಗಿ ಲಕ್ಷ್ಯವಾದ ಬ್ರಹ್ಮದ ಕಡೆಗೆ ಗಮನವನ್ನು ಕೇಂದ್ರೀಕರಿಸಬೇಕು – ಎಂಬುದು ಸಂಕ್ಷೇಪದಲ್ಲಿ ಮೇಲಣ ವಾಕ್ಯದ ಸೂಚನೆ. ದುಗ್ರ್ರಾಹ್ಯ ತತ್ತ್ವಗಳನ್ನು ಸುಬೋಧಗೊಳಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಆಖ್ಯಾನಗಳ ಮತ್ತು ಉಪಮೆಗಳ […]

ಯದಿ ಸಂತಿ ಗುಣಾಃ ಪುಂಸಾಂ ವಿಕಸಂತ್ಯೇವ ತೇ ಸ್ವಯಂ | ನ ಹಿ ಕಸ್ತೂರಿಕಾಮೋದಃ ಶಪಥೇನ ವಿಭಾವ್ಯತೇ || – ಕುವಲಯಾನಂದ “ಜನರಲ್ಲಿ ಸ್ವಭಾವಗತವಾದ ಔದಾರ್ಯಾದಿ ಒಳ್ಳೆಯ ಗುಣಗಳಿದ್ದರೆ ಅವು ಯಾವ ಅನ್ಯಪ್ರೋತ್ಸಾಹನವೂ ಇಲ್ಲದೆ ತಾವಾಗಿ ಪ್ರಕಾಶಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಕಸ್ತೂರಿಯ ಸುಗಂಧವನ್ನು ಯಾರೂ ಬಲವಂತದಿಂದ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿಸಬೇಕಾಗಿಲ್ಲವಷ್ಟೆ?” ಬೇರೆಯವರಿಗೆ ಉಪಕಾರ ಮಾಡುವುದು ಉತ್ತಮ ವರ್ತನೆ. ಸಂದರ್ಭವಶದಿಂದಲೊ ವ್ಯವಸ್ಥಾನುಗುಣವಾಗಿಯೊ ಅನ್ಯಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದಲೊ ಯಾರಿಗೋ ಉಪಕಾರ ಮಾಡಿದರೂ ಅದಕ್ಕೆ ಮೆಚ್ಚಿಕೆ ಸಲ್ಲತಕ್ಕದ್ದೇ. ಆದರೆ ಪರೋಪಕಾರದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ರೂಪವೆಂದರೆ ಅವಕಾಶ ಗೋಚರಿಸಿದೊಡನೆ ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಕಾಯದೆ ನೆರವಿಗೆ […]

ಕೃತ್ವಾ ಪಾಪಂ ಹಿ ಸಂತಪ್ಯ ತಸ್ಮಾತ್ಪಾಪಾತ್ ಪ್ರಮುಚ್ಯತೇ | ನೈವಂ ಕುರ್ಯಾಂ ಪುನರಿತಿ ನಿವೃತ್ತ್ಯಾ ಪೂಯತೇ ತು ಸಃ || – ಮನುಸ್ಮೃತಿ “ಯಾವುದೊ ಅಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಿದವನು ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪಪಟ್ಟು ನಾನು ಹೀಗೆ ಮತ್ತೆ ಎಂದೂ ಮಾಡಬಾರದು ಎಂದು ಮನಸ್ಸು ಮಾಡಿದರೆ ಅವನು ಪಾಪದಿಂದ ಮುಕ್ತನಾಗಿ ಪವಿತ್ರನಾಗುತ್ತಾನೆ.” ಎಷ್ಟೋ ವೇಳೆ ತಮ್ಮಿಂದ ತಪ್ಪು ಘಟಿಸಿದ್ದರೂ ಅದನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಹಾಕಲು ಯತ್ನಿಸುವುದುಂಟು. ಇನ್ನು ತಮ್ಮಿಂದ ತಪ್ಪು ನಡೆಯಿತೆಂದು ಹೇಳಿ ಕ್ಷಮೆ ಕೇಳುವುದಂತೂ ಅನಿವಾರ್ಯವಾದಾಗ ಮಾತ್ರವೆನ್ನಬಹುದು. ತಪ್ಪನ್ನು ಬಹಿರಂಗವಾಗಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲೂ ದಾಢ್ರ್ಯ ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. […]

ಹೃದಯಂ ಸದಯಂ ಯಸ್ಯ ಭಾಷಿತಂ ಸತ್ಯಭೂಷಿತಮ್| ಕಾಯಃ ಪರಹಿತೋಪಾಯಃ ಕಲಿಃ ಕುರ್ವೀತ ತಸ್ಯ ಕಿಮ್|| “ಯಾರ ಹೃದಯದಲ್ಲಿ ದಯೆಯು ತುಂಬಿಕೊಂಡಿದೆಯೋ, ಯಾರ ಮಾತು ಎಂದೂ ಸತ್ಯದಿಂದ ದೂರ ಸರಿಯದೋ, ಯಾರ ಶರೀರವು ಸದಾ ಇತರರ ಹಿತಕ್ಕಾಗಿ ಮೀಸಲಿರುತ್ತದೆಯೋ, ಅಂಥವನನ್ನು ಕಲಿಪುರುಷನು ಹೇಗೆ ತಾನೆ ಬಾಧಿಸಿಯಾನು?” ಯಾರ ಅಂತರಂಗದಲ್ಲಿ ಉದಾರತೆಯೂ ಉದಾತ್ತತೆಯೂ ಪರಹಿತಕಾರಕ ಪ್ರವೃತ್ತಿಯೂ ಸಹಜವಾಗಿ ಮನೆಮಾಡಿಕೊಂಡಿರುತ್ತವೆಯೋ ಅಂಥವನು ಎಂದೂ ಪಾಪವನ್ನೆಸಗಲಾರನಾದುದರಿಂದ ಅವನನ್ನು ಬಾಧಿಸುವ ಅವಕಾಶ ಕಲಿಪುರುಷನಿಗೆ ದೊರೆಯುವುದೇ ಇಲ್ಲ. ಅಂಥವನಿಗೆ ಸದ್ಗತಿ ನಿಶ್ಚಿತ. ಒಂದು ಸತ್ಯಕಥೆ ಇದು. […]

ಮಣಿನಾ ವಲಯಂ ವಲಯೇನ ಮಣಿರ್ಮಣಿನಾ ವಲಯೇನ ವಿಭಾತಿ ಕರಃ | ಕವಿನಾ ಚ ವಿಭುರ್ವಿಭುನಾ ಚ ಕವಿಃ ಕವಿನಾ ವಿಭುನಾ ಚ ವಿಭಾತಿ ಸಭಾ | ಶಶಿನಾ ಚ ನಿಶಾ ನಿಶಯಾ ಚ ಶಶೀ ಶಶಿನಾ ನಿಶಯಾ ಚ ವಿಭಾತಿ ನಭಃ | ಪಯಸಾ ಕಮಲಂ ಕಮಲೇನ ಪಯಃ ಪಯಸಾ ಕಮಲೇನ ವಿಭಾತಿ ಸರಃ || – ಸುಭಾಷಿತರತ್ನ-ಭಾಂಡಾಗಾರ “ಥಳಥಳಿಸುವ ಮುತ್ತು-ಹವಳಗಳಿಂದ ಬಳೆಯ ಶೋಭೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತದೆ; ಹಾಗೆಯೇ ಬಳೆಯ ವಿನ್ಯಾಸದಿಂದಾಗಿ ಮುತ್ತು-ಹವಳಗಳಿಗೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಶೋಭೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಮುತ್ತು-ಹವಳ, […]

ಮನೋ ಧಾವತಿ ಸರ್ವತ್ರ ಮದೋನ್ಮತ್ತ ಗಜೇಂದ್ರವತ್ | ಜ್ಞಾನಾಂಕುಶಸಮಾ ಬುದ್ಧಿಃ ತಸ್ಯ ನಿಶ್ಚಲತೇ ಮನಃ || – ಸುಭಾಷಿತ ರತ್ನಭಾಂಡಾಗಾರ “ಮನಸ್ಸಿನ ಸ್ವಭಾವ ಉನ್ಮಾದಕ್ಕೊಳಗಾದ ಆನೆಯಂತೆ ಎತ್ತೆತ್ತಲೋ ಓಡುತ್ತಿರುವುದು. ಬುದ್ಧಿಯಾದರೋ ಜ್ಞಾನದ ಅಂಕುಶವಿದ್ದಂತೆ; ಅದರಿಂದ ಮನಸ್ಸು ಸ್ತಿಮಿತಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ.” ಮನಸ್ಸಿನ ಚಂಚಲತೆಯನ್ನು ಅರಿತಿದ್ದರೂ ಅನೇಕ ಸಮಯಗಳಲ್ಲಿ ಅದರ ಸೂಚನೆಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಣೆಗೊಳಪಡಿಸದೆ ಯಾಂತ್ರಿಕವಾಗಿ ಅನುಸರಿಸುವುದು ಒಂದು ಮಾನವದೌರ್ಬಲ್ಯ. ಅದರಿಂದ ಎಷ್ಟೋ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಹಾನಿಯಾಗುವ ಸಂಭವವಿರುತ್ತದೆ. ಅದು ಜೀವದ ಆಂತರಿಕ ಪಯಣಕ್ಕೂ ಅಪಕರ್ಷಕವಾದೀತು. ಮನೋನಿಯಂತ್ರಣದ ಅಭ್ಯಾಸವು ಅಧ್ಯಾತ್ಮಸಾಧನೆಯ ಒಂದು ಮುಖ್ಯ […]

ಕಿಂ ಯಜ್ಞೈರ್ವಿಪುಲಾಯಾಸೈಃ ಕಿಂ ವ್ರತೈಃ ಕಾಯಶೋಷಣೈಃ | ಅವ್ಯಾಜಸೇವಾ ಸುಭಗಾ ಭಕ್ತಿರ್ಯೇಷಾಂ ಮಹೇಶ್ವರೇ || – ಸುಭಾಷಿತ ಸುಧಾನಿಧಿ “ತುಂಬಾ ಆಯಾಸವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಯಜ್ಞಾಚರಣೆಗಳಿಂದಾಗಲಿ ದೇಹದಂಡನೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗುವ ಕಠಿಣವ್ರತಗಳಿಂದಾಗಲಿ ಆಗುವುದೇನಿದೆ? ಆ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ದೊರೆಯಬಹುದಾದ ಆನಂದವು ಯಾರಿಗಾದರೂ ನಿರ್ನಿಮಿತ್ತವಾಗಿ ಸೇವೆ ಮಾಡುವ ಸುಲಭ ಮಾರ್ಗದಿಂದಲೇ ದೊರೆತೀತು. ಈಶ್ವರನಲ್ಲಿ ಭಕ್ತಿ ತಳೆಯುವುದೆಂದರೂ ಅದೇ.” ಭಗವದ್ಭಕ್ತಿ, ಯಾರಾದರೊಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಪ್ರೇಮ, ಜೀವಸ್ನೇಹಾಭ್ಯಾಸ – ಇವುಗಳ ವಿಶೇಷತೆಯೆಂದರೆ ಮಾರ್ಗವೂ ಅದೇ, ಗಮ್ಯವೂ ಅದೇ. ಪರಮಪ್ರೇಮವು ತಾನೇ ಫಲಸ್ವರೂಪದ್ದೂ ಆಗಿದೆ – ಎಂದಿದ್ದಾರೆ ನಾರದರು. ಫಲಾಪೇಕ್ಷೆಯಿಂದ […]

ಮುಹೂರ್ತಮಪಿ ಜೀವೇತ ನರಃ ಶುಕ್ಲೇನ ಕರ್ಮಣಾ | ನ ಕಲ್ಪಮಪಿ ಕೃಷ್ಣೇನ ಲೋಕದ್ವಯವಿರೋಧಿನಾ || – ಸುಭಾಷಿತರತ್ನ–ಭಾಂಡಾಗಾರ “ಒಂದೇ ಘಳಿಗೆ ಬದುಕಿದ್ದರೂ ಅಷ್ಟು ಸಮಯವನ್ನು ಪರಿಶುದ್ಧ ಕರ್ಮಾಚರಣೆಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿಸಬೇಕು. ಇಹಕ್ಕೆ, ಪರಕ್ಕೆ – ಯಾವುದಕ್ಕೂ ಪ್ರಯೋಜನಕರವಲ್ಲದ ವ್ಯವಹಾರಗಳಲ್ಲಿಯೆ ತೊಡಗಿರುತ್ತ ಒಂದು ಕಲ್ಪಕಾಲ ಬದುಕಿದ್ದರೂ ಅದು ನಿರರ್ಥಕವೇ.” ಈಶ್ವರನು ನಮಗೆ ಜಗಜ್ಜೀವನವನ್ನು ಅನುಗ್ರಹಿಸಿರುವುದು ಸಾರ್ಥಕವಾದ ಕಾರ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡಲೆಂದು. ಧನ್ಯತೆಯುಂಟಾಗುವುದು ವಿಹಿತ ಕರ್ಮಾಚರಣೆಯಿಂದ ಮಾತ್ರವೇ ಹೊರತು ಯಾದೃಚ್ಛಿಕ ಕಾಲಯಾಪನೆಯಿಂದಲೊ ದುಷ್ಕರ್ಮಾಚರಣೆಯಿಂದಲೊ ಅಲ್ಲ. ಬದುಕಿಗೂ ದೇಹಕ್ಕೂ ಪಾವಿತ್ರ್ಯವನ್ನು ತಂದುಕೊಡಬಲ್ಲದ್ದು ಪುಣ್ಯಪ್ರದವೂ ಲೋಕೋಪಕಾರಕವೂ […]

– ನಾರದಸ್ಮೃತಿ “ಮಾತಿನಲ್ಲಿ ಅರ್ಥ ಅಡಗಿರುತ್ತದೆ. ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ಮೂಲವು ಮಾತೇ. ಹೀಗೆ ಅರ್ಥವು ಮಾತಿನೊಡನೆ ಬೆರೆತಿರುತ್ತದೆ. ಯಾರು ಮಾತನ್ನು ಅಗ್ಗ ಮಾಡುತ್ತಾನೋ ಅವನು ಎಲ್ಲ ರೀತಿಯ ಕಳ್ಳತನ ಮಾಡಿದಂತೆ ಆಗುತ್ತದೆ.” ಮಾತು ಎಂಬುದು ಕೇವಲ ನಾಲಗೆಯ ವ್ಯವಹಾರವಲ್ಲ. ಒಂದೊಂದು ಮಾತಿನ ಹಿಂದೆಯೂ ವಿಶಾಲ ಅರ್ಥ ಹುದುಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ಮಾತನ್ನು ಅಪವ್ಯಯ ಮಾಡುವುದು ಕಳ್ಳತನಕ್ಕೆ ಸಮಾನವೆನಿಸುತ್ತದೆ. ಈ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿಯೆ ನಮ್ಮ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿ ವಾಗ್ದಾನವನ್ನು ಯಾರೂ ಮೀರಬಾರದೆಂಬ ಕಟ್ಟಳೆಯಿದೆ. ಪಂಡಿತ್ ಮೋತಿಲಾಲ್ ನೆಹರು ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶದಲ್ಲಿಯೆ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತರಾದ ವಕೀಲರಾಗಿದ್ದರು. […]