ಚಿತ್ರಕಲಾ ಸಂಚಯ

ಬ್ರಹ್ಮಸಾಂಗತ್ಯದ ಖಂಬಾವತಿ ರಾಗಿಣಿ

Month : September-2020 Episode : Author : ಮಹೇಂದ್ರ ಡಿ.

ಚಿತ್ರಕಲಾ ಸಂಚಯ – ರಾಗಮಾಲಾ ಕೃತಿಗಳು-12 -ಮಹೇಂದ್ರ ಡಿ. [email protected] ರಾಗಮಾಲಾ ಚಿತ್ರರಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಗಾಯನದ ಭಾವ ಹಾಗೂ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿನ ವರ್ಣನೆಗಳನ್ನು ಚಿತ್ತಾರವಾಗಿ ಮನಮೋಹಕಗೊಳಿಸಿ ದೃಶ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ನಿರೂಪಿಸಿದಂತೆ ಕೆಲವೊಂದು ಜಾತಕಕಥೆಗಳನ್ನು ಹಾಗೂ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆಯ ಘಟನೆಗಳ ಕುರಿತು ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ ರಾಗಗಳಿಗೂ ಕಲಾವಿದರು ದೃಶ್ಯರೂಪವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. ಆ ಪೈಕಿ ಮಾಧವನಾಲ ಹಾಗೂ ಕಾಮಕಂಡಲರ ಪ್ರೇಮಕಥೆ ಮತ್ತು ಖಂಬಾವತಿ ಪ್ರಸಂಗವು ಮುಖ್ಯವಾದವು. ಖಂಬಾವತಿ ರಾಗದ ಕುರಿತು ನಾವು ತಿಳಿಯುವ ಮುನ್ನ ಸೃಷ್ಟಿಕರ್ತ ಬ್ರಹ್ಮನ ವಿಚಾರವನ್ನು ಹಾಗೂ ವೇದಕಾಲದ ಜ್ಞಾನ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ […]

ಕಲೆ: ಅಂತರಂಗದರ್ಶನ

Month : July-2017 Episode : ರಾಗಮಾಲ ಕೃತಿಗಳು-8 Author : ಮಹೇಂದ್ರ ಡಿ.

ಕಲೆ ಒಳಗಣ್ಣಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಗೋಚರಗೊಳ್ಳುವ ಸತ್ಯ ಭಾರತೀಯ ಚಿತ್ರರಚನಾ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸುವುದಾದರೆ, ’ವಿ?ಧರ್ಮೋತ್ತರ ಪುರಾಣ’ ಮತ್ತು ’ಚಿತ್ರಲಕ್ಷಣ’ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರರಚನೆಗೆ ಅಗತ್ಯವಾದ ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಸೂಚಿಸಲಾಗಿದೆ. ದೇವರ ಮತ್ತು ಮಾನವರ ಚಿತ್ರಗಳ ರಚನೆಯ ಲಕ್ಷಣಗಳ ವಿವರಗಳು ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಉಕ್ತವಾಗಿವೆ: ’ಯಥಾ ಸುಮೇರುಃ ಪ್ರವರೋ ನಗಾನಾಂ ಯಥಾಂಡಜಾನಾಂ ಗರುಡೋ ಪ್ರಧಾನಃ | ಯಥಾ ಜನಾನಾಂ ಪ್ರವರಃ ಕ್ಷಿತೀಶಃ ತಥಾ ಕಲಾನಾಮಿಹ ಚಿತ್ರಕಲ್ಪಃ || ಬೆಟ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಸುಮೇರು, ಹಾರುವ ಪಕ್ಷಿಗಳಲ್ಲಿ ಗರುಡ, ಮನುಷ್ಯರ ನಡುವೆ ರಾಜನು ಹೇಗೋ ಹಾಗೆ ವಿದ್ಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಕಲೆಯು; […]

ರಾಗಮಾಲಾ ಚಿತ್ರರಚನಾ ವಿಧಾನ

Month : June-2017 Episode : ರಾಗಮಾಲ ಕೃತಿಗಳು-7 Author : ಮಹೇಂದ್ರ ಡಿ.

ರಾಗಮಾಲಾ ಚಿತ್ರಗಳು ಸಂಗೀತದ ರಾಗಗಳನ್ನೂ ಭಾವವಿನ್ಯಾಸಗಳನ್ನೂ ದೃಶ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ಚಿತ್ರಿಸಿದ ವಿಧಾನವೂ, ಅದರ ರಚನಾತಂತ್ರಗಳೂ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿವೆ. ಪ್ರಕೃತಿದತ್ತ ಉದಾತ್ತ ವಿಚಾರಗಳನ್ನೇ ಚಿತ್ರರೂಪಕ್ಕೆ ತರುವಲ್ಲಿ ಬಳಸುವ ಮಾಧ್ಯಮವಾಗಿ ಪ್ರಕೃತಿಯಿಂದ ಆಯ್ದ ಬಣ್ಣ, ಮತ್ತಿತರ ಪರಿಕರಗಳನ್ನೇ ಆಗಿನ ಕಲಾವಿದರು ಬಳಸಿದ್ದು ವಿಶೇಷವೇ. ತಮ್ಮ ಸುತ್ತಲಿನ ಪರಿಸರದಲ್ಲಿ ಉಪಲಬ್ಧವಿದ್ದ ಪರಿಕರಗಳನ್ನೂ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನೂ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿ, ತಯಾರಿಸಿಕೊಂಡು ರೂಪಿಸುವ ಕುರಿತಾದ ವಿವರಗಳನ್ನು ಈ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನೋಡೋಣ. ರಾಗಮಾಲಾ ಚಿತ್ರರಚನೆಗೂ ಮೊದಲು ಭಾರತೀಯರು ಪಾರಂಪರಿಕವಾಗಿ ದೊರೆಯುತ್ತಿದ್ದ ಕೆಮ್ಮಣ್ಣು, ನೀಲಿ, ಕಂದು, ಗಾಢ ಹಳದಿ ಮತ್ತು ಬಿಳಿ […]

ಶಾರೀರಿಕ ಪಕ್ವತೆ ಮತ್ತು ಗಟ್ಟಿತನದ ರೂಪಕ – ದೇಶಖೊವ್

Month : May-2017 Episode : ರಾಗಮಾಲ ಕೃತಿಗಳು-6 Author : ಮಹೇಂದ್ರ ಡಿ.

ಜೀವನದಲ್ಲಿ ನಾವು ಗೆಲ್ಲಬಹುದು, ಸೋಲಬಹುದು; ಆದರೆ ಪಕ್ವವಾಗುವುದೇ ಜೀವನಸಾಫಲ್ಯ. ಶಾರೀರಿಕ ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟು ಮತ್ತು ಶಿಸ್ತುಬದ್ಧ ವ್ಯಾಯಾಮ ಒಂದು ಗಟ್ಟಿತನದ ಮನಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ತಂದೊಡ್ಡುತ್ತವೆ. ದೇಶಖೊವ್ ರಾಗದ ಉದ್ದೇಶವೂ ಇದೇ ಆಗಿದೆ. ದೇಶಖೊವ್ ರಾಗಿಣಿಯ ಕುರಿತಾದ ಕಲಾಕೃತಿಯನ್ನು ಮೊದಲಿಗೆ ನೋಡಿದಾಗ ರಾಗಕ್ಕೂ ಕುಸ್ತಿ ಪೈಲ್ವಾನ್ ಅಖಾಡಾಕ್ಕೂ ಎಲ್ಲಿಯ ಸಂಬಂಧ ಎಂದು ಕ್ಷಣಕಾಲ ನಾವು ಅಚ್ಚರಿಗೊಳ್ಳಬಹುದು. ಆದರೆ ದೇಶಖೊವ್ ರಾಗದ ಆಂತರ್ಯವನ್ನು ಗಮನಿಸುತ್ತ ಹೋದರೆ ಈ ದೃಶ್ಯರೂಪಕವು ನಮ್ಮನ್ನು ದಂಗುಬಡಿಸಿಬಿಡುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ದೇಶಖೊವ್ ರಾಗವೇ ನಮ್ಮ ತನು-ಮನಗಳನ್ನು ನವಿರೇಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿಬಿಡುವುದು. […]

ವಿಪ್ರಲಂಭ ಶೃಂಗಾರ ರಾಗ ಗೌಡಮಲ್ಹಾರ

Month : March-2017 Episode : ರಾಗಮಾಲ ಕೃತಿಗಳು-5 Author : ಮಹೇಂದ್ರ ಡಿ.

ಧೀಮಿಕಿಟ ತಾ ಥೈ ಢಣನನನ ಢಣನನ ಧಿಮಿತ ತಕಿಟ ಧಿಮಿ ಡಮರು ನಿನಾದ ಮೇಘಮಾರುತಗಳ ಚಲನ ಪ್ರರೋಧ ಕರ್ಣಸುಧಾ ಧ್ವನಿ ಆಲಿತ ಸುಲಲಿತ ಝೇಂಕರಣ ಹೂಂಕರಣ ಭೋರ್ಗರಿತ ಧೀಮಿಕಿಟ ತಾ ಥೈ ಢಣನನನ ಢಣನನ ಹೀಗೆ ಕೇಳುವಾಗ ಶಬ್ದೋಚ್ಚಾರದ ಜೊತೆಗೆ ಡಮರುವಿನ ಧ್ವನಿ ನಿಮಗೆ ಕೇಳುತ್ತಿರುವಂತೆ ಭಾಸವಾದರೆ ಅದುವೆ ಸಂಗೀತ ಸ್ಫುರಿಸುವಿಕೆಗೆ ಇರುವ ಶಕ್ತಿ. ನಾದದಲ್ಲಿನ ಭಾವಾವೇಶವೇ ತನ್ನ ಅಂತರಂಗದ ಇರುವಿಕೆಯನ್ನು ಪ್ರಸ್ತುತಗೊಳಿಸಿ ತನ್ನೊಳಗೆ ಚಿತ್ತೈಸಿಕೊಂಡುಬಿಡುತ್ತದೆ. ಗೌಡಮಲ್ಹಾರ ರಾಗದ ವೈಶಿ್ಷ್ಟಯವೇ ಹಾಗೆ ದೇಹಲಾಸ್ಯವನ್ನೊ, ಜಟಿಲತೆಯನ್ನೊ ಸುಲಲಿತಗೊಳಿಸಿ ಆಹ್ಲಾದ […]

ವರ್ಷಧಾರೆಯ ಮೇಘರಾಗ

Month : February-2017 Episode : ರಾಗಮಾಲ ಕೃತಿಗಳು-4 Author : ಮಹೇಂದ್ರ ಡಿ.

ಮಲ್ಹಾರ ಎಂದರೆ ಶುದ್ಧಿ. ಇದರರ್ಥ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಕೆಟ್ಟ ಆಲೋಚನೆಗಳಿಂದ ಶುದ್ಧಗೊಳಿಸುವುದೆ ಆಗಿದೆ. ಅಂದರೆ ಪ್ರಕೃತಿಯಲ್ಲಿರುವ ಕೊಳೆಯೆಲ್ಲ ಮಳೆನೀರಿನಲ್ಲಿ ಕೊಚ್ಚಿ ಹರಿದುಹೋಗುವ ಹಾಗೆ. ಒಂದು ಉನ್ನತ ಅಲೋಚನೆಯತ್ತ ಮುಖ ಮಾಡುವಂತೆ ಮಾಡುವುದು ಮೇಘಮಲ್ಹಾರ ರಾಗದ ಉದ್ದೇಶವಾಗಿದೆ. ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಸಂಗೀತದ ಮೇಘರಾಗವು ವ?ಋತುವಿನ ರಾಗವಾಗಿದೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಮಿಯಾ ಮಲ್ಹಾರ್, ಗೌಡ್ ಮಲ್ಹಾರ್ ಮತ್ತು ಮೇಘ ಮಲ್ಹಾರ್ ಅತ್ಯಂತ ಜನಪ್ರಿಯವಾದವು. ಬಹಳ ಹಿಂದೆ ಗೌಡ್ ರಾಗದೊಂದಿಗೆ ರಾಮದಾಸೀ,ರೂಪ ಮಂಜರೀ, ನಟ ಮಲ್ಹಾರ್, ಧುಲಿಹಾ ಮಲ್ಹಾರ್‌ನಂತಹ ರಾಗಗಳು ಚಾಲ್ತಿಯಲ್ಲಿದ್ದವು. ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಸಂಗೀತಕಾರ […]

ಭೈರವ್ ರಾಗದ ದೃಶ್ಯರೂಪಕ

Month : November-2016 Episode : ರಾಗಮಾಲ ಕೃತಿಗಳು-2 Author : ಮಹೇಂದ್ರ ಡಿ.

ಭೈರವ್ ರಾಗವು ಶಿವನ ಮುಖಭಾವದ ಸಂಕೇತವಾದದ್ದು. ಈ ರಾಗ ಮುಂಜಾನೆ ಕಾಲದ್ದು. ಹೇಮಂತಋತುವಿನ ಈ ರಾಗದ ವರ್ಣ ಗಾಢ ಕೆಂಪು. ’ಸಂಗೀತರತ್ನಾಕರ’ದಲ್ಲಿ ಶುದ್ಧ ಭೈರವ್ ಎಂದೇ ರಾಗವನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ. ಪುಂಡರೀಕವಿಠಲನ ಪ್ರಕಾರ ಮೊಟ್ಟಮೊದಲ ಪುರುಷರಾಗವೇ ಶುದ್ಧ ಭೈರವ್. ರಾಗಮಾಲಾ ಕಲಾಕೃತಿಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಕಳೆದ ಸಂಚಿಕೆಯಲ್ಲಿ ನೋಡಿದೆವು. ಈ ಬಾರಿ ಮತ್ತೆರಡು ರಾಗಗಳ ಕುರಿತು ಇರುವ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ನೋಡೋಣ. ರಾಗಮಾಲಾ ಚಿತ್ರರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಕಲಾವಿದನು ಸಂಗೀತವನ್ನು ಆಸ್ವಾದಿಸುವ ಮನಃಸ್ಥಿತಿಯೊಂದಿಗೆ, ಅದನ್ನು ದೃಶ್ಯರೂಪಕ್ಕೆ ಅಳವಡಿಸುವಾಗ ತನ್ನ ಸುತ್ತಲಿನ ಭೌಗೋಳಿಕ ಪರಿಸರವೂ ಆತನ […]

ರಾಗಗಳಿಗೆ ವರಮಾಲೆ – ರಾಗಮಾಲಾ ಚಿತ್ರಕಲೆ

Month : October-2016 Episode : ಚಿತ್ರಕಲಾ ಸಂಚಯ Author : ಮಹೇಂದ್ರ ಡಿ.

ರಾಗಮಾಲಾ ಚಿತ್ರಸರಣಿಯೂ ಸಂಗೀತಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಅದರಲ್ಲೂ ಸಾಹಿತ್ಯವನ್ನು ಪ್ರಧಾನವಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡು ಅಭಿವ್ಯಕ್ತಗೊಳ್ಳುತ್ತದೆ. ಅಂದಿನ ಜನರ ಗುಡ್ಡಗಾಡು ಪರಿಸರ, ಋತುಮಾನಗಳ ಪ್ರಕೃತಿ ಹಾಗೂ ಜೀವನವನ್ನು ತಮ್ಮೊಳಗೆ ತುಂಬಿಸಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಅನುಭೂತಿಗಳನ್ನು, ವಿಸ್ಮಯ ಹಾಗೂ ಕಲಾತ್ಮಕ ಮನಸ್ಸುಗಳ ಚಿಂತನೆಗಳ ಭಾವವನ್ನು ದೃಶ್ಯರೂಪದಲ್ಲಿ ತೆರೆದಿಟ್ಟ ಸಾಕ್ಷಿಗಳು ಇವು. ಭಾರತೀಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ರಾಗಮಾಲಾ ಚಿತ್ರಕಲೆಗೊಂದು ವಿಶೇಷ ಸ್ಥಾನವಿದೆ. ಹಿಂದೂಸ್ತಾನಿ ರಾಗಗಳನ್ನು ಅಸ್ವಾದಿಸುವ, ಅದರಲ್ಲೂ ’ಶೃಂಗಾರರಸ’ದ ದೃಶ್ಯನಿರೂಪಕ ಚಿತ್ರಗಳು ಭಾರತೀಯ ಕಲಾಪ್ರಕಾರದಲ್ಲಿ ಮಹತ್ತ್ವದ ಸ್ಥಾನ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿವೆ. ಕಾಗದದ ಮೇಲೆ ಜಲವರ್ಣದಲ್ಲಿ ರೇಖಾ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಚಿತ್ರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಇವು ಆರಂಭವಾದ ಕಾಲವನ್ನು […]