ಕುರುಕ್ಷೇತ್ರ ಯುದ್ಧ ಮುಗಿದಿತ್ತು. ನೂರು ಮಕ್ಕಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡು ಗಾಂಧಾರಿಯ ಮಾತೃಹೃದಯ ಜರ್ಝರಿತವಾಗಿತ್ತು. ಮಕ್ಕಳ ಬಾಲಲೀಲೆ ಯೌವನದ ಹುಮ್ಮಸ್ಸು ನೆನಪಿಸಿಕೊಂಡಂತೆಲ್ಲ ವೇದನೆ ಕಣ್ಣೀರಾಗಿ ಹರಿದಿತ್ತು. ಇಡೀ ಅಂತಃಪುರವೆ ಸೂತಕದ ಮನೆಯಾಗಿತ್ತು.
ಕೃಷ್ಣನಿಗೂ ಇದು ತಿಳಿಯಿತು. ಅವನೇ ಹೋಗಿ ನಾಲ್ಕು ಸಮಾಧಾನದ ಮಾತು ಹೇಳಬೇಕು. ಆಗ ಗಾಂಧಾರಿಯೇ ಹೇಳಿಕಳಿಸಿದಳು. ಆ ತಾಯಿಯ ಮುಖ ನೋಡಲು ಕೃಷ್ಣನಂತಹ ಸ್ಥಿತಪ್ರಜ್ಞನ ಮನಸ್ಸೂ ವಿಚಲಿತವಾಗಿತ್ತು. ಹೆಜ್ಜೆಯ ಸಪ್ಪಳದಿಂದಲೇ ಕೃಷ್ಣನ ಆಗಮನ ತಿಳಿದ ಗಾಂಧಾರಿ ಅತ್ತ ಮುಖ ತಿರುಗಿಸಿದಳು. ಅವಳ ದೇಹವೇ ಕಣ್ಣಾಗಿ ಕೃಷ್ಣನನ್ನು ನೋಡಿತ್ತು. ಕಣ್ಣೀರೇ ಮಾತಾಗಿತ್ತು. `ಈ ಯುದ್ಧ ಪಾಂಡವರಿಗೆ ಬೇಕಿದ್ದಿಲ್ಲ. ಇದರಿಂದಾಗುವ ಸಾವು-ನೋವು ತಿಳಿದಿತ್ತು. ನಾನೇ ಖುದ್ದು ರಾಯಭಾರಿಯಾಗಿ ಯುದ್ಧ ತಪ್ಪಿಸಲು ಸರ್ವ ಪ್ರಯತ್ನಪಟ್ಟೆ. ಪಾಂಡವರಿಗೆ ಒಂದು ಊರನ್ನಾದರೂ ಕೊಡು, ನೀನೇ ಇಡೀ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಆಳು ಎಂದೆ. ಆದರೆ ದುರ್ಯೋಧನ ಕೇಳಲಿಲ್ಲ’ ಎಂದು ಕೃಷ್ಣ ಸಾಂತ್ವನ ಹೇಳತೊಡಗಿದ. ಗಾಂಧಾರಿ ಮಾತು ತಡೆದು ಹೇಳಿದಳು. `ಹೌದು ಕೃಷ್ಣ, ಇದೆಲ್ಲ ನಾನು ಬಲ್ಲೆ. ಆ ಹಿಂದಿನವೃತ್ತಾಂತ ಈಗ ಏಕೆ? ಆದರೆ ಕೃಷ್ಣ….’ ಎನ್ನುತ್ತಾ ಮೌನವಾದಳು. ಮುಂದೆ ಮಾತಾಡಲು ದ್ವನಿ ಗದ್ಗದಿತವಾಗಿತ್ತು ಹಾಗಾದರೆ ಈಗ ಗಾಂಧಾರಿ ಹೇಳುವುದು ಏನನ್ನು? ತನ್ನ ಮಕ್ಕಳ ಹಠಮಾರಿತನವೇ ಅವರ ನಾಶಕ್ಕೆ ಕಾರಣ ಎಂದು ಬಲ್ಲಳು. ತನ್ನನ್ನಾಗಲಿ ಪಾಂಡವರನ್ನಾಗಲಿ ಹೊಣೆಮಾಡುತ್ತಲಿಲ್ಲ. ಆದರೂ ಆಕೆಯ ಧ್ವನಿಯಲ್ಲಿ ಏನೋ ಆತಂಕವಿದೆ, ಕಳವಳವಿದೆ. ನೀನೂ ಹೀಗೆ ಮಾಡಬಹುದೇ ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸುವಂತೆ ಧ್ವನಿ ಇದೆ. ಏನಿರಬಹುದು?
ಕೃಷ್ಣ ಹತ್ತಿರ ಬಂದು ಮೈದಡವಿ ಸಮಾಧಾನಿಸುತ್ತಾ, `ಅದೇನು ಅತ್ತೆ?’ ಎಂದ ಕೃಷ್ಣ. ದುಃಖ ಉಕ್ಕಿತ್ತು. `ಇಷ್ಟೆ ಕೃಷ್ಣಾ, ಆ ನೂರು ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬನೇ ಒಬ್ಬನನ್ನು ನೀನು ಉಳಿಸಿಕೊಡಬಹುದಿತ್ತು; ಅಲ್ಲವೇ? ಒಬ್ಬನಾದರೂ ಅಮ್ಮಾ ಎನ್ನಲು ಇರುತ್ತಿದ್ದ. ಅದರಲ್ಲಿ ನೂರು ಮಕ್ಕಳ ಧ್ವನಿ ಕೇಳಿಸುತ್ತಿತ್ತು’ ಎಂದಳು. ದುಃಖ ಒತ್ತರಿಸಿ ಬಂದಿತ್ತು. ಮಾತೃಹೃದಯ ತಪ್ತವಾಗಿತ್ತು, ಪರಿತಪಿಸಿತ್ತು.
ಕೃಷ್ಣನ ಮನಸ್ಸು ಆರ್ದ್ರವಾಗಿತ್ತು. ಮೃದುವಾಗಿ ನಕ್ಕ.
`ಅತ್ತೆ ಉತ್ತರ ಕೊಡುತ್ತೇನೆ. ಅದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ನನ್ನದೂ ಒಂದು ಪ್ರಶ್ನೆ ಇದೆ’. ಏನದು ಎನ್ನುವಂತೆ ಕೃಷ್ಣನತ್ತ ಗಾಂಧಾರಿ ತಿರುಗಿದಳು. `ನೀನು….. ನೀನು ಒಬ್ಬನೇ ಒಬ್ಬ ಮಗನನ್ನಾದರೂ ಯೋಗ್ಯನನ್ನಾಗಿ ಬೆಳಸಬೇಕಿತ್ತಲ್ಲವೇ?’
ಗಾಂಧಾರಿ ಏನು ಉತ್ತರಿಸಿಯಾಳು? ಕೃಷ್ಣನ ಮಾತು ಕಣ್ಣುತೆರೆಸಿತ್ತು. ಮೋಹದ ಪರೆ ಹರಿದಿತ್ತು. ಹೌದು ಒಬ್ಬನೇ ಒಬ್ಬನೂ ತನ್ನ ಮಾತಿಗೆ ಓಗೊಡಲಿಲ್ಲ. ತಾಯಿಯ ಮಾತೆಂದು ಗೌರವಿಸಲಿಲ್ಲ. ತನ್ನನ್ನು ಒಳ್ಳೆಯ ತಾಯಿ ಎಂದು ಅನ್ನಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಿಡಲಿಲ್ಲ. ಇದಕ್ಕೆ ಕೃಷ್ಣ ಅಲ್ಲ ಯಾರೂ ಏನೂ ಮಾಡಲಾರರು ಎಂಬ ಸತ್ಯದರ್ಶನವಾಗಿತ್ತು.
