ಛಲಬಿಡದ ತ್ರಿವಿಕ್ರಮನು ಮತ್ತೊಂದು ಸಲ ಹೆಣವನ್ನು ಹೆಗಲಮೇಲೆ ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಶ್ಮಶಾನದ ಕಡೆಗೆ ಹೊರಟನು. ಆಗ ಹೆಣದಲ್ಲಿದ್ದ ಬೇತಾಳನು ಅವನ ಮಾರ್ಗಾಯಾಸ ಕಳೆಯಲೆಂದು ಈ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳಿದನು –
ಅನಂಗಪುರವೆಂಬ ನಗರದಲ್ಲಿ ವೀರಬಾಹು ಎಂಬ ರಾಜನು ಆಳುತ್ತಿದ್ದನು. ಅದೇ ನಗರದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥದತ್ತನೆಂಬ ತುಂಬಾ ಧನಿಕನಾದ ವರ್ತಕನಿದ್ದನು. ಅವನಿಗೆ ಧನದತ್ತನೆಂಬ ಮಗನೂ, ಮದನಸೇನೆಯೆಂಬ ಮಗಳೂ ಇದ್ದರು. ಅವರಿಬ್ಬರೂ ಪ್ರಾಪ್ತವಯಸ್ಕರಾಗಿದ್ದರು.
ಒಮ್ಮೆ ಮದನಸೇನೆಯು ಸಖಿಯರೊಂದಿಗೆ ವಿಹಾರಕ್ಕೆಂದು ಉದ್ಯಾನಕ್ಕೆ ಹೋಗಿದ್ದಳು. ಅಲ್ಲಿ ಧರ್ಮದತ್ತನೆಂಬ ವರ್ತಕ ಯುವಕನೊಬ್ಬನು ಸುಂದರಿಯಾದ ಅವಳನ್ನು ಕಂಡು ಮೋಹಗೊಂಡನು. ಅವಳಿಲ್ಲದೆ ತಾನು ಬದುಕುವುದು ಸಾಧ್ಯವೇ ಇಲ್ಲವೆಂದು ಅವನು ನಿಶ್ಚಯಿಸಿಕೊಂಡು, ಮರುದಿನ ಏಕಾಂತದಲ್ಲಿ ಅವಳನ್ನು ಭೇಟಿಯಾಗಿ “ನೀನು ನನ್ನವಳಾಗಬೇಕು” ಎಂದು ನಿವೇದಿಸಿಕೊಂಡನು.
ಆದರೆ ಮದನಸೇನೆಗೆ ಈ ಮೊದಲೇ ಸಮುದ್ರದತ್ತನೆಂಬ ಯುವಕನೊಂದಿಗೆ ಮದುವೆ ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿತ್ತು. ಕೆಲವೇ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ಮದುವೆಯೂ ನಡೆಯುವುದರಲ್ಲಿತ್ತು. ಅವಳು ಧರ್ಮದತ್ತನಿಗೆ ಅದನ್ನೇ ಹೇಳಿ – “ನನ್ನ ಮದುವೆ ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ನಾನೀಗ ಪರಸ್ತ್ರೀ. ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ಬಯಸುವುದು ತರವಲ್ಲ” ಎಂದು ಹೇಳಿದಳು.
ಧರ್ಮದತ್ತನಾದರೋ ಅದನ್ನು ಕೇಳಲು ಸಿದ್ಧನಿರಲಿಲ್ಲ. “ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ಮದುವೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲವಾದರೆ ನಾನು ಪ್ರಾಣ ಬಿಡುವುದು ಖಂಡಿತ” ಎಂದು ಅವನು ಹೇಳಿದನು. ಆಗ ಮದನಸೇನೆ ಅವನು ಹಾಗೇ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದೆಂಬ ಭಯದಿಂದ “ಹಾಗಿದ್ದರೆ ಮೊದಲು ನನಗೆ ಮದುವೆಯಾಗಲಿ. ನನ್ನ ತಂದೆಗೆ ಕನ್ಯಾದಾನದ ಫಲ ಸಿಗಲಿ. ಆಮೇಲೆ ನಾನು ನಿನ್ನ ಬಳಿಗೆ ಬರುತ್ತೇನೆ” ಎಂದಳು.
ಆದರೆ ಧರ್ಮದತ್ತನು “ಇನ್ನೊಬ್ಬನು ಭೋಗಿಸಿದ ಮೇಲೆ ನಿನ್ನನ್ನು ಸೇವಿಸುವುದೆಂದರೆ ಎಂಜಲು ತಿಂದಂತೆ. ಅದು ನನಗೆ ಇಷ್ಟವಿಲ್ಲ” ಎಂದು ಹೇಳಿದನು. ಆಗ ಅವಳು – “ಮದುವೆ ಮುಗಿಯುತ್ತಿದ್ದಂತೆ ಮೊದಲೇ ನಿನ್ನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದುಬಿಡುತ್ತೇನೆ. ಆಮೇಲೆ ಪತಿಯನ್ನು ಸೇವಿಸುತ್ತೇನೆ” ಎಂದಳು. ಧರ್ಮದತ್ತನಿಗೆ ನಂಬಿಕೆ ಬಾರದಿದ್ದಾಗ ಅವಳು “ಬಂದೇ ಬರುತ್ತೇನೆ” ಎಂದು ಅವನಿಗೆ ಭಾಷೆಕೊಟ್ಟಳು. ಆಗ ಅವನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಟುಹೋದನು.
ಕೆಲವು ದಿನಗಳು ಕಳೆದ ಮೇಲೆ ಹಿಂದೆ ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿದ್ದಂತೆ ಸಮುದ್ರದತ್ತನೊಂದಿಗೆ ಅವಳ ಮದುವೆ ನಡೆಯಿತು. ಅಂದು ರಾತ್ರಿ ಮಲಗುವ ಮನೆಗೆ ಹೋದಾಗ ಮದನಸೇನೆ ಗಂಡನು ಎಷ್ಟು ಅನುನಯಿಸಿದರೂ ಕಣ್ಣೀರು ಸುರಿಸುತ್ತಾ ಇದ್ದುಬಿಟ್ಟಳು. ಅವನು ಮತ್ತೆಮತ್ತೆ ಕೇಳಿದಾಗಲೂ ಅವಳು ಕಾರಣವನ್ನು ಹೇಳಲಿಲ್ಲ. ಕೊನೆಗೆ ಅವನು “ನೀನು ನನ್ನನ್ನು ಇಷ್ಟಪಡುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ತೋರುತ್ತದೆ. ಹಾಗಿದ್ದರೆ ನಿನಗೆ ಯಾರು ಪ್ರಿಯನಾಗಿದ್ದಾನೋ ಅವನ ಬಳಿಗೇ ಹೋಗು” ಎಂದು ಬಿಟ್ಟನು.
ಆಗ ಅವಳು – “ಹಾಗಲ್ಲ, ನೀನೇ ನನಗೆ ಎಲ್ಲರಿಗಿಂತ ಪ್ರಿಯ. ಆದರೆ ನಾನೊಂದು ಧರ್ಮಸಂಕಟದಲ್ಲಿ ಸಿಕ್ಕಿಬಿದ್ದಿದ್ದೇನೆ. ನೀನು ನನ್ನ ಕೈಬಿಡುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಮಾತು ಕೊಟ್ಟರೆ ಅದೇನೆಂದು ಹೇಳುತ್ತೇನೆ” ಎಂದಳು. ಅವನು ಹಾಗೇ ಮಾತು ಕೊಟ್ಟಾಗ ನಾಚಿಕೆಯಿಂದಲೂ, ವಿಷಾದದಿಂದಲೂ ಹಿಂದೆ ನಡೆದಿದ್ದನ್ನು ಅವನಿಗೆ ಹೇಳಿದಳು. “ನಾನು ಕೊಟ್ಟ ಮಾತಿಗೆ ತಪ್ಪದಂತೆ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ನೀನೇ ಸಹಾಯ ಮಾಡಬೇಕು” ಎಂದು ಬೇಡಿಕೊಂಡಳು.
ಅದನ್ನು ಕೇಳಿದ ಸಮುದ್ರದತ್ತನಿಗೆ ವಜ್ರಾಘಾತವಾದಂತೆ ಆಯ್ತು. ಆದರೂ ಅವನು ಹೇಗೋ ಸಾವರಿಸಿಕೊಂಡು ‘ಇವಳು ಇನ್ನೊಬ್ಬನಲ್ಲಿ ಅನುರಕ್ತಳಾಗಿದ್ದಾಳೆ ಎಂದಾಯ್ತು. ಹೀಗಿರುವಾಗ ಇವಳನ್ನು ಬಲವಂತಪಡಿಸಿ ಏನು ಪ್ರಯೋಜನ..’ ಎಂದು ಅಂದುಕೊಂಡು “ನಿನಗೆ ಇಷ್ಟಬಂದಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗು” ಎಂದು ತಿಳಿಸಿದನು.
ಅವಳು ಆ ಕೂಡಲೇ ಅದೇ ಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲೇ ಅಲ್ಲಿಂದ ಧರ್ಮದತ್ತನನ್ನು ಹುಡುಕಿಕೊಂಡು ಹೊರಟಳು. ರಾತ್ರಿ ಒಬ್ಬಳೇ ಕತ್ತಲೆಯಲ್ಲಿ ನಡೆದುಕೊಂಡು ಹೋಗುತ್ತಾ ಅವಳು ಕಳ್ಳನೊಬ್ಬನ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಹಾಕಿಕೊಂಡಳು. “ಯಾರು ನೀನು? ಎಲ್ಲಿಗೆ ಹೋಗುತ್ತಿದ್ದೀಯೆ?’’ ಎಂದು ಆ ಕಳ್ಳನು ಕೇಳಿದಾಗ ಅವಳು “ಅದರಿಂದ ನಿನಗೆ ಆಗಬೇಕಾದ್ದೇನು? ಈ ಆಭರಣಗಳನ್ನೆಲ್ಲ ತೆಗೆದುಕೊಂಡು ನನ್ನನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಡು” ಎಂದು ಹೇಳಿ ತನ್ನ ಆಭರಣಗಳನ್ನು ಕಳಚಲು ಸಿದ್ಧಳಾದಳು. ಆದರೆ ಅವಳ ಸುಂದರವಾದ ರೂಪಿನಿಂದ ಮೋಹಿತನಾಗಿದ್ದ ಕಳ್ಳನು “ನನಗೆ ಒಡವೆಗಳು ಬೇಕಾಗಿಲ್ಲ. ನೀನೇ ಬೇಕು” ಎಂದು ಹೇಳಿದನು.
ಆಗ ಮದನಸೇನೆಯು ಅವನಿಗೆ ತನ್ನ ವೃತ್ತಾಂತವನ್ನೆಲ್ಲ ತಿಳಿಸಿದಳು. ಆದರೂ ಕಳ್ಳನು ಅವಳನ್ನು ಬಿಡಲು ಸಿದ್ಧನಾಗದಿದ್ದಾಗ “ಹಾಗಿದ್ದರೆ ಈಗ ನನ್ನನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಬಿಡು. ನಾನು ಧರ್ಮದತ್ತನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ಕೊಟ್ಟ ಮಾತನ್ನು ನೆರವೇರಿಸಿ, ಆ ಕೂಡಲೇ ನಿನ್ನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದು ಬಿಡುತ್ತೇನೆ” ಎಂದು ಅವನಿಗೂ ಮಾತುಕೊಟ್ಟಳು. ಕಳ್ಳನು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡು ಅವಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ತಾನು ಅಲ್ಲೇ ಕಾಯುತ್ತಾ ಇದ್ದುಬಿಟ್ಟನು.
ಅಲ್ಲಿಂದ ಹೊರಟ ಮದನಸೇನೆಯು ಬೇಗನೆ ಧರ್ಮದತ್ತನ ಬಳಿಗೆ ಬಂದಳು. ಅಲ್ಲಿಯವರೆಗೆ ನಡೆದದ್ದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಅವಳು ಅವನಿಗೆ ಅರುಹಿದಳು. ಎಲ್ಲವನ್ನೂ ಕೇಳಿಸಿಕೊಂಡ ಧರ್ಮದತ್ತನು ತುಂಬಾ ಆಶ್ಚರ್ಯಪಟ್ಟು, ಒಂದು ಕ್ಷಣ ಸುಮ್ಮನಿದ್ದು ಆಮೇಲೆ – “ಅಮ್ಮಾ! ನಿನ್ನ ಸತ್ಯವಾದ ನಡತೆಯನ್ನು ಕಂಡು ನನಗೆ ತುಂಬಾ ಸಂತೋಷವಾಗಿದೆ. ನೀನು ಹೇಗಿದ್ದರೂ ಪರಸ್ತ್ರೀ. ನಿನ್ನೊಡನೆ ನನಗೇನು ಕೆಲಸ? ಬೇರೆ ಯಾರಾದರೂ ನೋಡುವ ಮೊದಲು ಹೇಗೆ ಬಂದೆಯೋ ಹಾಗೆ ಇಲ್ಲಿಂದ ಹೋಗಿಬಿಡು’’ ಎಂದು ಹೇಳಿ ಅವಳನ್ನು ಕಳುಹಿಸಿಬಿಟ್ಟನು.
ಅವಳು ಅಲ್ಲಿಂದ ಕಳ್ಳನು ಕಾಯುತ್ತಾ ನಿಂತಿದ್ದಲ್ಲಿಗೆ ಬಂದಳು. “ಅಲ್ಲಿ ಏನು ನಡೆಯಿತು?’’ ಎಂದು ಕಳ್ಳನು ಕೇಳಿದಾಗ ನಡೆದದ್ದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ವಿವರಿಸಿ “ನನ್ನ ಸತ್ಯವಾದ ನಡತೆಯನ್ನು ಕಂಡು ಸಂತೋಷಪಟ್ಟು ಅವನು ನನ್ನನ್ನು ಹಾಗೆಯೆ ಬಿಟ್ಟು ಕಳುಹಿಸಿದ್ದಾನೆ” ಎಂದು ನಿವೇದಿಸಿಕೊಂಡಳು.
ಅದನ್ನು ಕೇಳಿದ ಕಳ್ಳನು – “ಹಾಗಿದ್ದರೆ ನಾನೂ ನಿನ್ನ ಸತ್ಯವನ್ನು ಮೆಚ್ಚಿಕೊಂಡು ನಿನ್ನನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಡುತ್ತೇನೆ. ಎಲ್ಲ ಆಭರಣಗಳ ಸಹಿತವಾಗಿಯೇ ನೀನು ಮನೆಗೆ ಹೋಗು” ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದು ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಅವಳ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ತಾನೂ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಬಂದು ಮನೆಯವರೆಗೂ ಅವಳನ್ನು ತಲಪಿಸಿ ಹಿಂದಿರುಗಿದನು.
ವಸ್ತುತಃ ಅವಳ ಗಂಡನು ಏನು ನಡೆಯುತ್ತದೆಯೋ ನೋಡೋಣವೆಂದು ಮೊದಲಿನಿಂದ ಇಲ್ಲಿಯವರೆಗೂ ಅವಳಿಗೆ ಗೊತ್ತಾಗದಂತೆ ಅವಳನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸಿಕೊಂಡೇ ಬಂದಿದ್ದನು. ಅವನು ಈಗ ಬೇರೆಯ ದಾರಿಯಲ್ಲಿ ಹಿಂದಿರುಗಿ, ಅವಳಿಗಿಂತ ಮುಂಚಿತವಾಗಿ ಮನೆಯನ್ನು ಸೇರಿಕೊಂಡಿದ್ದನು. ಮನೆಗೆ ತಲುಪಿದ ಮದನಸೇನೆಯು ಗಂಡನಿಗೆ ನಡೆದದ್ದೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಒಂದು ಚೂರೂ ಬಿಡದಂತೆ ವಿಸ್ತಾರವಾಗಿ ಹೇಳಿಕೊಂಡಳು. ಅವಳು ಮನೆಯಿಂದ ಹೊರಡುವಾಗ ಹೇಗೆ ಇದ್ದಳೋ ಈಗಲೂ ಹಾಗೇ ಇದ್ದಳು. ಅವಳ ಮುಖದ ಕಳೆಯೂ ಅಚ್ಚಳಿಯದಂತೆ ಹಾಗೇ ಉಳಿದುಕೊಂಡಿತ್ತು. ಅವಳ ಸತ್ಯವಾದ ನಡತೆಯನ್ನೂ, ಶುದ್ಧಿಯನ್ನೂ ಕಂಡು ಸಮುದ್ರದತ್ತನು ಸಂತೋಷಪಟ್ಟು ಅವಳನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ಅವಳೊಂದಿಗೆ ಸುಖವಾಗಿದ್ದನು.
ಹೀಗೆ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳಿ ಮುಗಿಸಿದ ಬೇತಾಳನು – “ಮಹಾರಾಜ! ಮದನಸೇನೆಯ ಗಂಡ ಸಮುದ್ರದತ್ತ, ಅವಳನ್ನು ಇಷ್ಟಪಟ್ಟ ಧರ್ಮದತ್ತ ಮತ್ತು ಆ ಕಳ್ಳ – ಈ ಮೂವರೂ ತ್ಯಾಗಿಗಳೇ ಹೌದು. ಆದರೆ ಆ ಮೂವರಲ್ಲಿ ಯಾರು ಹೆಚ್ಚಿನ ತ್ಯಾಗಿ? ಈ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರ ಹೇಳು. ತಿಳಿದಿದ್ದೂ ಉತ್ತರ ಹೇಳದಿದ್ದರೆ ನಿನ್ನ ತಲೆ ನೂರು ಚೂರುಗಳಾಗಿ ಹೋಗುತ್ತದೆ, ಎಚ್ಚರ” ಎಂದನು.
ತ್ರಿವಿಕ್ರಮನು ನಸುನಕ್ಕು “ಕಳ್ಳನೇ ಹೆಚ್ಚಿನ ತ್ಯಾಗಿ. ಸಮುದ್ರದತ್ತನು ಕುಲೀನ. ಮದನಸೇನೆಯು ಮತ್ತೊಬ್ಬನಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತಳಾಗಿದ್ದಳೆಂದು ತಿಳಿದದ್ದರಿಂದ ಅವನು ಅವಳನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುವ ನಿರ್ಧಾರ ಮಾಡಿದ. ಕುಲೀನನಾದವನು ಹಾಗೆ ಮಾಡಿದ್ದರಲ್ಲಿ ಆಶ್ಚರ್ಯವೇನಿಲ್ಲ. ಇನ್ನು ಧರ್ಮದತ್ತನಿಗಾದರೋ ಮೊದಲಿದ್ದ ಹಂಬಲ ಈಗ ಅಷ್ಟುತೀವ್ರವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ಬೆಳಗಾದ ಮೇಲೆ ಮದನಸೇನೆಯೋ, ಸಮುದ್ರದತ್ತನೋ ಮಹಾರಾಜನಲ್ಲಿ ದೂರು ಕೊಟ್ಟರೆಂದಾದರೆ ಆಗ ತನ್ನ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಏನಾಗಬಹುದು ಎಂಬ ಹೆದರಿಕೆಯೂ ಇತ್ತು. ಹಾಗಾಗಿ ಅವನು ಅವಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟುಕೊಟ್ಟ. ಕಳ್ಳನಾದರೋ, ಯಾರಿಗೂ ಸಿಗದಂತೆ ತಲೆಮರೆಸಿಕೊಳ್ಳುವುದರಲ್ಲಿ ಚತುರ. ರಾಜಭಟರಿಂದ ತನ್ನನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಕಲೆ ಅವನಿಗೆ ಗೊತ್ತು. ಅದೂ ಅಲ್ಲದೆ ಕಳ್ಳತನ ಮಾಡುವುದಾಗಲಿ, ಕೆಟ್ಟಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದಾಗಲಿ ಅವನ ಉದ್ಯೋಗವೇ. ಹೀಗಿದ್ದೂ ಅವನು ಅನಾಯಾಸವಾಗಿ ಕೈಗೆ ಸಿಕ್ಕಿದ್ದ ಅವಳನ್ನು ತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದ್ದು ವಿಶೇಷವೇ ಸರಿ. ಆದ್ದರಿಂದ ಅವನೇ ಹೆಚ್ಚಿನ ತ್ಯಾಗಿ” ಎಂದನು.
ಹೀಗೆ ಉತ್ತರಕೊಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಬಾಯಿ ತೆರೆದದ್ದರಿಂದ ಅವನ ಮೌನವ್ರತವು ಭಂಗವಾಗಿತ್ತು. ಆ ಕೂಡಲೇ ಬೇತಾಳನು ಅವನ ಹೆಗಲಿನಿಂದ ಮಾಯವಾಗಿ ಮತ್ತೆ ಮೊದಲಿನ ಜಾಗಕ್ಕೇ ಹೋಗಿಬಿಟ್ಟನು.
