ಶಂಕರರ ಅದ್ವೈತ ವೇದಾಂತವು ಒಂದು ಪೂರ್ಣ ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರೀಯ ಮತ್ತು ಪರಿಕಲ್ಪನಾತ್ಮಕ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ಒದಗಿಸುತ್ತದೆ. ಮತ್ತು ಅದರೋಳಗೆ ಆಧುನಿಕ ಭೌತವಿಜ್ಞಾನದ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನೂ ಸುಲಭವಾಗಿ ಅಳವಡಿಸಬಹುದು… ಶಂಕರರ ವೇದಾಂತವು ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಅಧ್ಯಯನಯೋಗ್ಯ; ವಸ್ತು ಮತ್ತು ಶಕ್ತಿಗಳು ಪರಸ್ಪರ ಬದಲಾಗಬಹುದು ಎನ್ನುವ ಐನ್‌ಸ್ಟೈನ್ ಸಂಶೋಧನೆಯ ಬಳಿಕ ಅದು ಹೆಚ್ಚುಅರ್ಥಪೂರ್ಣವೆನಿಸಿತು… ಕೇವಲ ಭಾರತವಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಇಡೀ ಜಗತ್ತಿನ ಕೆಲವೇ ಅತ್ಯಂತ ಬುದ್ಧಿಶಾಲಿ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳಲ್ಲಿ ಶಂಕರರನ್ನು ಬಿಡುವಂತೆಯೇ ಇಲ್ಲ.
– ಆರ್ಥರ್ ಐಸನ್‌ಬರ್ಗ್,
ಆಚಾರ್ಯ ಶಂಕರರ ಆರ್ವಿಭಾವವಾದದ್ದು ಪವಿತ್ರವಾದ ಭಾರತದೇಶ ಅವೈದಿಕತೆಯೆಂಬ ಕೆಸರಲ್ಲಿ ಮುಳುಗುತ್ತಿದ್ದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಅನಾಚಾರ ಮತ್ತು ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ದೇಶದ ೪ ಮೂಲೆಗಳಲ್ಲೂ ತುಂಬಿತುಳುಕುತ್ತಿದ್ದಾಗ, ಮತ್ತು ಆಲಸ್ಯ ಮತ್ತು ಅಕರ್ಮಣತೆಗಳೇ ಅಧಿಕವಾಗಿದ್ದಾಗ, ಡಂಭಾಚಾರದ ಬಿರುಗಾಳಿಯಲ್ಲಿ ಧಾರ್ಮಿಕತೆ ಕೊಚ್ಚಿಹೋಗುತ್ತಿದ್ದಾಗ. ಜಗದ್ಗುರು ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು, ಹೆಬ್ಬಂಡೆಯಂತೆ ನಿಂತು ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ದಿವ್ಯವಾಣಿಯನ್ನು ದೇಶದ ನಾಲ್ಕೂ ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸಿ, ವೈದಿಕಧರ್ಮದ ಪ್ರವಾಹವನ್ನು ಪುನರುಜ್ಜೀವಿಸಿ ನೂತನ ಯುಗವೊಂದರ ಸ್ಥಾಪಕರೆನಿಸಿದರು.
ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಒಬ್ಬ ಅವತಾರಪುರುಷರಲ್ಲ; ಅವರು ಭರತವರ್ಷದ ಹಂಬಲದ ಸ್ವರೂಪವಾಗಿ ರೂಪಗೊಂಡವರು. ಅವರು ಭಾರತೀಯ ಪರಂಪರೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲದ ಯಾವುದನ್ನೂ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಲಿಲ್ಲ; ಅವರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ್ದು ವೈದಿಕತೆಯ ಸಾರವನ್ನು. ಅವರ ದಿಗ್ವಿಜಯ ಮೌಢ್ಯಾಚರಣೆ, ಅವೈದಿಕತೆಗಳ ವಿರುದ್ಧವೇ ಹೊರತು ಪರಂಪರಾಗತ ಸಮಾಜಾಂತಸ್ಥ ಸಂಪ್ರದಾಯಗಳ ಮೇಲಲ. ಅವರ ಕಾರ್ಯಸರಣಿಯ ಪರಿಣಾಮ ಸಮಾಜಸಂಘಟನೆಯೇ ಹೊರತು ವಿಘಟನೆಯಲ್ಲ. ಅವರು ಸಾಧಿಸಿದ್ದು ಭಾರತದ ಏಕತೆಯನ್ನು – ಆತ್ಮ-ಜೀವಾತ್ಮದ ಏಕತೆಯಂತೆಯೇ ವ್ಯಕ್ತಿ-ರಾಷ್ಟ್ರದ ಅದ್ವೈತತೆಯನ್ನು. ಇಂತಹ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಿಚಾರಗಳಿಂದಾಗಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಆರ್ವಿಭಾವವಾಗಿ ಒಂದು ಸಹಸ್ರವರ್ಷಗಳು ಕಳೆದರೂ ಅವರ ಕೀರ್ತಿ ಇಂದಿಗೂ ಕೌಮದಿಯಂತೆ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಪ್ರಕಾಶಿಸುತ್ತಿರುವುದು.
ಸಂನ್ಯಾಸತ್ವಕ್ಕೆ ಹೊಸಭಾಷ್ಯ
ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಸಂನ್ಯಾಸವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿ ದೇಶದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿಸುವ ಹಳೆಯ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ಮರೆತಿದ್ದರು ಮಾತ್ರವಲ್ಲ; ಅದನ್ನು ಕೆಡುಕೆಂದೇ ಭಾವಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ತಮ್ಮ ೮ನೇ ವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲೇ ಸಮಸ್ತ ವೇದಶಾಸ್ತ್ರ ಪಾರಂಗತನಾಗಿ ’ಆಚಾರ್ಯ’ನೆನಿಸಿಕೊಂಡ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ನನ್ನ ಮೇಲಿರುವ ಪಿತೃಋಣವನ್ನು ತಿರಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ನಾನು ಸಂನ್ಯಾಸ ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ ಎಂದು ತಾಯಿಯಲ್ಲಿ (ಆಯಾಂಬಾ) ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ನನ್ನ ತಂದೆಯವರು ಯಾವ ಧರ್ಮವನ್ನು ಜೀವಮಾನವಿಡೀ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರೋ, ಆ ಧರ್ಮ ನಾಶವಾದರೆ ಅವರಿಗೆ ದುಃಖವಾಗದೇ?… ನನ್ನ ತಂದೆ, ಅವರ ತಂದೆ, ಅವರ ತಂದೆಯ ಕಡೆಗೂ ನೋಡು.. ಒಂದು ವೇಳೆ ಹಿಂದೂ(ವೈದಿಕ ಧರ್ಮ) ಸಮಾಜ ನಾಶವಾದರೆ… ನಿನಗೆ ನೀರು ಬಿಡುವವರು ಯಾರು? ನಿನ್ನ ಹೆಸರು ಸ್ಮರಿಸುವವರು ಯಾರು? ಎಂದು ತಾಯಿಯನ್ನು ಸಂತಯಿಸಿ ಸಂನ್ಯಾಸ ಸ್ವೀಕಾರಕ್ಕೆ ನಿಧರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಸಂನ್ಯಾಸಿಗಳು ಎಂದರೆ ಲೌಕಿಕ ಜಗತ್ತಿನಿಂದ ದೂರವಾಗಿ, ಆತ್ಮೋನ್ನತಿಯ ದಾರಿಹಿಡಿದು ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾಧನೆಗೈಯುವವರು, ಸಂನ್ಯಾಸ ಸ್ವೀಕಾರ ಜೀವನದ ಅಂತಿಮ ಹಂತ – ಅಂದರೆ ಲೋಕತ್ಯಾಗದ ವ್ಯವಸ್ಥೆ- ಎಂಬ ವೈದಿಕರ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನೂ, ಬೌದ್ಧ ಸಂಸ್ಯಾಸಿಗಳಂತೆ ಮಠದ ಸ್ವಾಮಿಯಾಗುವುದು ಎಂಬ ಸಮಾಜಾಂಗೀಕೃತ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನೂ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುವುದಿಲ್ಲ. ನಾನು ಕಾಡಿಗೆ ಹೋಗುವುದಿಲ್ಲ… ಸಂನ್ಯಾಸ ಅಂದರೆ ಜಗತ್ತನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡುವುದಲ್ಲ. ನಾನು ಕರ್ಮದ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಅಂದರೆ ಕರ್ಮ-ಕಾಯಕವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸದೆ, ಕರ್ಮವೆಸಗುವುದು; ದೇಶ ಮತ್ತು ಧರ್ಮದ ಕಾಯಕ ಮಾಡುವುದು ಎಂದು ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಬಾಲ್ಯಸ್ನೇಹಿತ ವಿಷ್ಣುಶರ್ಮರಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಸಂನ್ಯಾಸ ಎಂದರೆ ವೈರಾಗ್ಯವಲ್ಲ, ಸಂಸಾರವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸುವುದಲ್ಲ; ಬದಲಿಗೆ ಅದು ದೇಶಸೇವೆಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಕಾರ್ಯವಾಗಿದೆ ಎಂದು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ ಪ್ರಥಮ ಸಂನ್ಯಾಸಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು. ಮುಂದೆ ಜಗದ್ವಿಜೇತ ವಿವೇಕಾನಂದರೂ ತಮ್ಮ ಸೋದರ ಸಂನ್ಯಾಸಿಗಳಿಗೆ ಇದನ್ನೇ ಬೋಧಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಆಶ್ರಮ ಚತುಷ್ಟಯ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟು ವಿಷ್ಣುಶರ್ಮ ಸಂನ್ಯಾಸ ಸ್ವೀಕಾರವನ್ನು ವಿರೋಧಿಸಿದಾಗಲೂ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ : ನಾಲ್ಕು ಆಶ್ರಮಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯವಸ್ಥೆ. ಅವು ಸಮಾಜದ ಏಳಿಗೆಗಾಗಿ ಸಮಾಜದ ಮೂಲಕ ನಿರ್ಮಾಣಗೊಂಡ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಾಗಿದೆ. ನಾವೇ ಮಾಡಿಕೊಂಡ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ನಾವು ಒಡೆಯರು, ದಾಸರಲ್ಲ…. ನಿಯಮಗಳು ಮತ್ತು ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳು ಸಮಾಜದ ಸಂಘಟನೆಗೆ ಮತ್ತು ಜೀವನಕ್ಕಾಗಿ ಇವೆ. ಉಲ್ಲಂಘನೆ ಮತ್ತು ಪಾಲನೆ – ಈ ಎರಡರ ಹಿಂದೆ ರಾಮ-ಕೃಷ್ಣರು ಬದುಕಿನಂತೆ ಸಮಾಜ ಸಂಘಟನೆಯ ಭಾವನೆ ಮತ್ತು ಸಮಾಜದ ಅಸ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಾಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವ ಅಭಿಲಾಷೆಯಿದೆ. ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮತ್ತು ನಿಯಮಗಳು ಸಾಧ್ಯವಲ್ಲ, ಸಾಧನಗಳು. ಸಾಧ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಗಳಿಸಲು ಸಹಾಯಕವಾಗುವವರೆಗೆ ಮಾತ್ರ ಸಾಧನಗಳು ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತವೆ… ಗೃಹಸ್ಥ ಮತ್ತು ಸಂನ್ಯಾಸತ್ವ – ಎರಡು ಸಾಧನಗಳು ಎಂದು ಏಳೆವಯಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಸಂನ್ಯಾಸ ಸ್ವೀಕರಿಸ ಹೊರಟಿರುವುದನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾರೆ.
“ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಗೊಂದಲಕ್ಕೆ ಸಿಲುಕಿದ್ದ ಪಂಥವೈವಿಧ್ಯಗಳನ್ನು ಸಮನ್ವಯಗೊಳಿಸಲು ಆದಿಶಂಕರರು ಅಗಾಧವಾಗಿ ಶ್ರಮಿಸಿದರು; ಹಾಗೆ ವಿವಿಧತೆಯ ನಡುವೆ ಏಕತೆಯನ್ನು ಆವಿಷ್ಕರಿಸಿದರು. ಅವರು ಬದುಕಿದ ೩೨ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟೋ ದೀರ್ಘ ಜೀವಿತಾವಧಿಗಳ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಅವರು ಸಾಧಿಸಿದರು. ಭಾರತದ ಮೇಲೆ ಅವರ ಪ್ರಖರ ಮೇಧೆಯೂ ಭವ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವೂ ಎಷ್ಟು ದೃಢವಾದ ಮುದ್ರಿಕೆಯನ್ನು ನಿರ್ಮಿಸಿತೆಂದರೆ ಅದು ಇವತ್ತಿಗೂ ದೃಶ್ಯಮಾನವಾಗಿದೆ. ತತ್ತ್ವಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಮತ್ತು ಮೇಧಾವಂತ, ಪ್ರಾಷ್ಣಿಕ ಮತ್ತು ಅನುಭಾವಿ, ಕವಿ ಮತ್ತು ಸಂತ – ಈ ಬೇರೆಬೇರೆ ಭಂಗಿಗಳ ಕೌತುಕಕರ ಮಿಶ್ರಣ ಅವರಾಗಿದ್ದರು. ಇದೆಲ್ಲದರ ಜೊತೆಗೆ ಅವರು ವ್ಯವಹಾರಪ್ರಜ್ಞೆಯ ಸುಧಾರಕರು ಮತ್ತು ಸಮರ್ಥ ಸಂಘಟಕರೂ ಆಗಿದ್ದರು.”
– ಪಂಡಿತ ಜವಾಹರಲಾಲ್ ನೆಹರು, ಭಾರತದ ಪ್ರಥಮ ಪ್ರಧಾನಿ (‘Discovery of India’ದಲ್ಲಿ).
ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ದೇಶ ಸೇವೆಯ ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿಘ್ನವುಂಟಾಗದ ಯಾವುದೇ ಕಾರ್ಯ ಮಾಡಲೂ ಹಿಂಜರಿಯಲಿಲ್ಲ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂನ್ಯಾಸ ಜೀವನಕ್ಕೆ ನಿತಾಂತ ವಿರೋಧವಾಗಿದ್ದರೂ, ದಾಯಾದಿಗಳ ತಿರಸ್ಕಾರದ ನಡುವೆಯೂ ತಾನು ಸಂನ್ಯಾಸದೀಕ್ಷೆ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ತಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಮಾಡಿದಂತೆ ತಾಯಿಯ ಅಂತ್ಯಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ನೆರವೇರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಮಂಡನ ಮಿಶ್ರರಂತಹ ಆ ಕಾಲದ ಶ್ರೇಷ್ಠ ವಿದ್ವಾಂಸರೂ ಶ್ರಾದ್ಧಕರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸಂನ್ಯಾಸಿ ಉಪಸ್ಥಿತಗೊಳ್ಳುವುದು ವೇದವಿರೋಧಿ… ಎಂದಿದ್ದಾರೆ. ಆದರೆ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಸ್ವತಃ ತಾವೇ ತಮ್ಮ ತಾಯಿಯ ಶ್ರಾದ್ಧಕರ್ಮವನ್ನು ನೇರವೇರಿಸಿ ಸಂನ್ಯಾಸತ್ತ್ವಕ್ಕೆ ಹೊಸ ರೂಪ ನೀಡಿದರು.
ಬೌದ್ಧ ಮತದ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಉಪನಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿದೆ.
ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರನ್ನು ಹಿಂದೂಧರ್ಮದ ಉಜ್ಜೀವಕರು ಎನ್ನುವುದರ ಜೊತೆಜೊತೆಗೇ ಅವರೊಬ್ಬ ಬೌದ್ಧಮತ ವಿನಾಶಕನೆಂಬ ಹಣೆಪಟ್ಟಿಯೂ ಇದೆ. ಆದರೆ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರಲ್ಲಿ ಪ್ರಚ್ಛನ್ನ ಭೌದ್ಧತತ್ತ್ವವನ್ನೂ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ. ಶಂಕರರು ಯಾವ ದೇವರನ್ನೂ ಖಂಡಿಸಲಿಲ್ಲ, ಜನರ ಶ್ರದ್ದೆಯನ್ನು ನಾಶಪಡಿಸಲಿಲ್ಲ; ಅವರು ಚಿಕ್ಕಪುಟ್ಟ ಧ್ಯೇಯದ ಹೊಂಡದಲ್ಲಿದ್ದವನನ್ನು ವಿಶಾಲ ರಾಷ್ಟ್ರಗಂಗೆಯೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿಸಿದರು.
ಬೌದ್ಧಧರ್ಮ ಸ್ಥಾಪಕ ಗೌತಮ ಬುದ್ಧನೇ ಸ್ವಯಂ ವೈದಿಕ ಮತದ ಅನುಯಾಯಿಯಾಗಿದ್ದ. ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮಮತ್ತು ದರ್ಶನಕ್ಕೆ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳೇ ಮೂಲಾಧಾರ ಗ್ರಂಥಗಳು. ಬುದ್ದನು ತನ್ನ ಆಚಾರಪ್ರಧಾನವಾದ ಧರ್ಮದ ಉಪದೇಶಗಳನ್ನು ಉಪನಿಷತ್ತಿನ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿಲ್ಲುವಂತೆ ಮಾಡಿದನು. ಕರ್ಮಕಾಂಡದ ಅನುಪಾದೇಯತ್ವ, ಅವಿದ್ಯೆಯನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದ ಮೂಲಕಾರಣವಾಗಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುವುದು,ಆಶೆಯ ನಿವೃತ್ತಿಯಿಂದ ರಾಗದ್ವೇಷಾದಿ ಬಂಧನಗಳಿಂದ ಮುಕ್ತಿಯನ್ನು ಹೊಂದುವುದು, ಕರ್ಮಸಿದ್ದಾಂತದ ವ್ಯಾಪಕತೆ – ಇವೇ ಮೊದಲಾದ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಎರಡರಲ್ಲೂ ಉಪಲಬ್ಧವಾಗಿವೆ. ಅಸತ್‌ನಿಂದ ಸತ್ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆಂಬ ಬೌದ್ಧ ಸಿದ್ಧಾಂತವೂ ಛಾಂದೋಗ್ಯೋಪನಿಷತ್ತಿನಲ್ಲಿ ನಿರ್ದಿಷ್ಟವಾಗಿರುವುದೇ ಆಗಿದೆ. ಇವುಗಳಿಗೆ ಹೊರತಾಗಿ, ತನ್ನಕಾಲದ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯನ್ನನುಸರಿಸಿ ವೇದಗಳ ಆಧಾರವಿಲ್ಲದಿರುವ ಅನೇಕ ಹೊಸ ವಿಚಾರಗಳನ್ನೂ ತನ್ನ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಿದ. ಶ್ರುತಿಗಳು ಅಪ್ರಮಾಣವೆಂದು ನಂಬಿ, ಆತ್ಮವಾದ ಮತ್ತು ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ಬುದ್ಧ ತಿರಸ್ಕರಿಸಿದನು.
ಆದರೆ ಕಾಲಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧರು ವೈದಿಕ ವಿರೋಧಿಗಳಾಗಿ ಬದಲಾದರು. ಇತ್ತ ವೈದಿಕರೂ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವೆನ್ನುವಂತೆ ಯಜ್ಞ-ಯಾಗಾದಿಗಳೇ ವೈದಿಕತ್ವ ಎಂದು ಆಚರಣೆಗಿಳಿದರು. ಆನೇಕ ವರ್ಷಗಳಿಂದ ರಾಜಾಶ್ರಯ ಅನುಭೋಗಿಯಾಗಿದ್ದುದರಿಂದಾಗಿ ಬೌದ್ಧರಿಗೆ ಅಧಿಕಾರದ ಹಂಬಲ ಪ್ರಬಲವಾಯಿತು. ವಿರೋಧಿಗಳು ಇದರ ಲಾಭವನ್ನು ಪಡೆದರು. ಪರಕೀಯರು ಬೌದ್ಧರ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು ಮೇಲಕ್ಕೆತ್ತುವವರಾಗಿ ಭಾರತವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದರು. ತಾವು, ಪರರು – ಎಂಬ ವಿವೇಕವನ್ನು ಮರೆತು ಬೌದ್ಧರು ಅವರನ್ನು ಸತ್ಕರಿಸಿದರು, ಅವರಿಗೆ ಎಲ್ಲ ವಿಧದ ಸಹಕಾರವನ್ನೂ ಕೊಟ್ಟರು. ಪ್ರಖರ ಹಿಂದೂ ಸಮಾಜ ಇದನ್ನು ಸಹಿಸದಾಯಿತು. ಕರ್ಮಕಾಂಡ ಪಂಡಿತ ಕುಮಾರಿಲಭಟ್ಟರಿಂದ ಪ್ರಜ್ವಲಿತ ಕಿಡಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ರೂಪದಲ್ಲಿ ದಾವಗ್ನಿಯ ರೂಪಪಡೆಯಿತು. ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಭಗವಾನ್ ಬುದ್ಧನಿಗೆ ಹಿಂದೂಧರ್ಮದ ಅವತಾರಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ಥಾನ ಕಲ್ಪಿಸಿ ಬೌದ್ಧರ ಕೆಂದ್ರಾಪಗಾಮಿ ದೃಷ್ಟಿಯನ್ನು ಬದಲಿಸಿದರು.
” ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಶ್ರದ್ಧೆಯ ದೃಢೀಕರಣದ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕಾಧಾರದ ಸುಧಾರಣೆಯ ಪ್ರವರ್ತಕರಾಗಿ ಆಗಮಿಸಿದವರು ಶಂಕರರು. ಪುರಾಣಗಳ ಭವ್ಯತೆಯ ಮತ್ತು ಔಪನಿಷದದ ಗಾಢಾನುಭವದ ಯುಗವನ್ನು ಮತ್ತೆ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಗೊಳಿಸಲು ಅವರು ಉಜ್ಜೀಗಿಸಿದರು. ಜೀವಾತ್ಮವನ್ನು ಉನ್ನತದಶೆಗೆ ಏರಿಸಬಲ್ಲ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವೇ ಶ್ರದ್ಧೆಯ ಅಪಾರಶಕ್ತಿಯ ದ್ಯೋತಕ ಎಂದು ಅವರು ಮನಗಂಡರು. ಅದುವರೆಗೆ ಪ್ರಸಾರಿತವಾಗಿದ್ದ ಬೌದ್ಧ, ಮೀಮಾಂಸಾ ಮತ್ತು ಭಕ್ತಿಯ ಪದ್ಧತಿಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಶಕ್ತವಾಗಿ ಜನರ ನೈತಿಕ ಮತ್ತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅಗತ್ಯಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸಬಲ್ಲ ಒಂದು ನೂತನ ತತ್ತ್ವದರ್ಶನದ ಮೂಲಕ ಆ ಯುಗದ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಆಶೋತ್ತರಗಳಿಗೆ ಹೊಸದೊಂದು ದಿಶೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವುದು ಅವರಿಗೆ ಅವಶ್ಯವೆನಿಸಿತು.”
– ಡಾ. ಎಸ್. ರಾಧಾಕೃಷ್ಣನ್, ಮಾಜಿ ರಾಷ್ಟ್ರಪತಿ (‘We Are All Greater Than We Know’ ಎಂಬ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ.)
ತಮ್ಮ ದಿಗ್ವಿಜಯ ಯಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ತಕ್ಷಶಿಲೆಯಲ್ಲಿ ಬೌದ್ಧಭಿಕ್ಷುಗಳ ಜೊತೆ ನಡೆಸಿದ ಸಂವಾದದಲ್ಲಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು, ಬೌದ್ಧರು ಕೇಂದ್ರಾಪಗಾಮಿಯಾಗಿರುವುದನ್ನು ಖಂಡಿಸುತ್ತಾ, ಭಗವಾನ್ ಬುದ್ಧರು ನಮ್ಮ ಪೂರ್ವಿಕರೇ ಆಗಿದ್ದರು…..ಅವರೆದುರು ಪ್ರತಿಯೊಬ್ಬ ರಾಷ್ಟ್ರಭಕ್ತನೂ ತಲೆಬಾಗುತ್ತಾನೆ. ನಮಗೆ ಭಗವಾನ್ ಬುದ್ಧನ ಬಗೆಗಾಗಲೀ ಆತನ ನೈತಿಕ ಆದೇಶಗಳ ಬಗೆಗಾಗಲಿ ವಿರೋಧವಿಲ್ಲ. ಆದರೆ ಇಂದು ನಾವು ಅವರ ಆದರ್ಶಗಳನ್ನು ಪಾಲಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆಯೇ? ಅವರ ಆತ್ಮದ ಕರೆಯನ್ನು ನಾವು ಕೇಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೇವೆಯೇ?….. ಎಂದು ಪ್ರಶ್ನಿಸುತ್ತಾರೆ. ಗೌತಮ ಬುದ್ಧನು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿರುವುದೂ ವೈದಿಕ ತತ್ತ್ವಸಾರವನ್ನು ಎಂದು ಹೇಳುವ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು, ಗೌತಮ ಬುದ್ಧ ತಮ್ಮ ಸಮಾಜದ ದುಃಖವನ್ನು ನೋಡಿಯೇ ಕರಗಿ ಹೋಗಿದ್ದ. ಆದರೆ ನಾವು ಇಂದು ಆ ಸಮಾಜದ ಸುಖ-ದುಃಖದ ಬಗ್ಗೆ ಯೋಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೇವೆಯೆ? ಯಾವ ವೃದ್ಧನ ಕಂಪಿಸುವಶರೀರ ಭಗವಾನ್ ಬುದ್ಧನ ಹೃದಯ ಕಂಪಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿತ್ತೋ, ಆ ಹೃದಯವಾದರೂ ಯಾರು?… ಬುದ್ಧ ಘೋರ ತಪಸ್ಸು ಮಾಡಿದ್ದೂ ಈ ತಾಯಿಯ ಕೋಟಿ-ಕೋಟಿ ಮಕ್ಕಳ ಜೀವನವನ್ನು ಸುಖಮಯಗೊಳಿಸಲು…. ಎಂದು ವಾದಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಅಧಿಕಾರದ ಹಂಬಲದಿಂದಾಗಿ ಬೌದ್ಧಾನುಯಾಯಿಗಳು ರಾಷ್ಟ್ರವಿರೋಧಿ ಕೃತ್ಯವನ್ನು ಬೆಂಬಲಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆಂದು ಅವರು ಟೀಕಿಸುತ್ತಾರೆ. ಶಕರು ಹಾಗೂ ಹೂಣರು ಬೌದ್ಧಧರ್ಮದ ದೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸಿರುವುದು ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮ ಅವರಿಗೆ ಪ್ರೀಯವಾಗಿತ್ತು ಅಥವಾ ಅವರು ಬುದ್ದನನ್ನು ಪ್ರೀತಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂದಲ್ಲ. ಅವರು ಬೌದ್ಧಧರ್ಮವನ್ನು ತಮ್ಮ ರಾಜಕೀಯ ಕಪಿಮುಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದರು… ಕನಿಷ್ಕನು ಬೌದ್ಧಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಪುನಃ ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ಮಾಡಿದ ಮತ್ತು ಅದರೊಟ್ಟಿಗೆ ಭಾರತದ ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯದ ಕತ್ತು ಹಿಸುಕುವ ಕೆಲಸವನ್ನೂ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದ…. ನೀವು ಅವನಿಗೆ ಸಹಾಯವನ್ನೆ ಮಾಡಿದಿರಿ ಎಂದು ದೃಢವಾಗಿ ಮತ್ತು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಭೌದ್ಧರ ರಾಷ್ಟ್ರಘಾತುಕ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳನ್ನು ಬಯಲಿಗೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ. ಇಂದೂ ಕೂಡಾ ರಾಷ್ಟ್ರೋದ್ಧಾರಕವಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡ ಅನೇಕ ಚಿಂತನಧಾರೆಗಳು ಅಧಿಕಾರಲಾಲಸೆಯಿಂದ ಮೂಲೋದ್ದೇಶದಿಂದ ವಿಮುಖವಾಗಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ವಿಚಾರಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿವೆ.
ವೈದಿಕ ಧರ್ಮದ ಪುನರುಜ್ಜೀವಕ
ಯಾವುದೇ ಮತಧರ್ಮವೂ ಅವಿಚ್ಛಿನ್ನವಾಗಿ ಒಂದೇ ರೂಪವಾಗಿ ಹರಿದುಬರುವುದಿಲ್ಲ. ಅದರ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಪ್ರತಿಬಂಧಕಗಳು ಎದುರಾಗುತ್ತಲೇ ಇರುತ್ತವೆ. ಸತ್ತ್ವಶಾಲಿಯಾದವುಗಳು ಮಾತ್ರ ಈ ಪ್ರತಿಬಂಧಕಗಳಲ್ಲಿ ಕೊಚ್ಚಿಹೋಗದೇ, ಅವುಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಎದುರಿಸಿ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿಯಾಗಿ ಎದ್ದು ನಿಲ್ಲುತ್ತವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ವೈದಿಕಧರ್ಮವೇ ಉದಾಹರಣೆ.
ಅವೈದಿಕ ಮತ್ತು ಪುರಾತನ ಪರಂಪರೆಯನ್ನು ನಾಶಮಾಡುವತ್ತ ಬೌದ್ಧ ಮತ್ತಿತರ ಧರ್ಮಗಳು ಕಾರ್ಯತತ್ಪರವಾಗಿದ್ದರೆ, ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದ ಧರ್ಮಗಳಿಗೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕ ರೂಪದಲ್ಲಿ ಅಥವಾ ವೈದಿಕ ಧರ್ಮದ ರಕ್ಷಣೆಗಾಗಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಧರ್ಮ – ಈ ಎರಡು ಪಂಥಗಳೂ ಮೂಲ ಆಶಯದಿಂದ ದೂರವಾಗಿರುವುದು ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಅನುಭವಕ್ಕೆ ಬಂದವು. ಬೌದ್ಧರು ಯಜ್ಞ-ಯಾಗಾದಿಗಳನ್ನು ಖಂಡಿಸಿದ್ದರೆಂಬ ಕಾರಣದಿಂದ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾತ್ಮಕವೆನ್ನುವಂತೆ ವೈದಿಕರು ಯಜ್ಞ-ಯಾಗಾದಿಗಳೇ ವೈದಿಕತ್ವ ಎಂದು ಆಚರಣೆಗಿಳಿದಿದ್ದರು.
ಅದುವರೆಗೆ ಹಿಂದೆ ಯಾರೂ ಮಾಡಿರದಿದ್ದ ಯಾರೂ ಕೇಳಿರದಿದ್ದ ಒಂದು ಮಹಾಕಾರ್ಯವನ್ನು ಶಂಕರರು ಆರಂಭಿಸಿದರು – ಅದು ವೇದಾಂತದರ್ಶನಕ್ಕೆ ವಿರೋಧಿಗಳಾದ ಪ್ರತಿಪಕ್ಷಗಳವರನ್ನು ವಾದದಲ್ಲಿ ಜಯಿಸಿ, ಸರ್ವಪ್ರಜೆಗಳಿಗೂ ಹಿತಕರವಾದ ಶ್ರೇಯಸ್ಸಿನ ದಾರಿಯನ್ನು ತಿಳಿಸಿಕೊಡುವ ಉದ್ದೇಶದಿಂದ, ರಾಮೇಶ್ವರದಿಂದ ಕಾಶಿಯವರೆಗೆ, ಅಲ್ಲಿಂದ ಕಾಶ್ಮೀರದವರರೆಗೆ ಧರ್ಮಸ್ಥಾಪನೆಗಾಗಿ ವಿಜಯಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ನಡೆಸಿದ್ದು.
ಪ್ರತಿಪಕ್ಷದವರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ದ್ವೈತವಾದಿಗಳೂ ಕೆಲವರು ಭೈರವ, ಕಾಳಿ, ದುರ್ಗಿ – ಮುಂತಾದ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಕ್ರೂರ ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಉಪಾಸನೆ ಮಾಡುತ್ತ ಲೋಕಭಯಂಕರರಾದವರೂ, ಕೆಲವರು ದೇವರೇ ಇಲ್ಲವೆಂದೂ ಪಾಪಪುಣ್ಯ ಎಂಬಿವು ಬರಿಯ ಕಲ್ಪನೆಗಳೆಂದು ವಾದಿಸುವ ನಾಸ್ತಿಕರೂ ಇದ್ದರು. ತಂತ್ರಪಜೆ ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿತ್ತು. ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರದ ಯಥಾರ್ಥ ರೂಪದ ಅಪರಿಚಯದಿಂದಾಗಿ ಆ ಉಪಾಸಕರು ಹೊಸಹೊಸ ಕಲ್ಪನೆಗಳನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ತಂತ್ರಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಮರ್ಣಿತವಾಗುವ ಐದು ’ಮ’ಕಾರಗಳ – ಮದ್ಯ, ಮಾಂಸ, ಮೀನು, ಮುದ್ರಾ ಮತ್ತು ಮೈಥುನ – ಯಥಾರ್ಥವನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳದೆ ಪೂಜಾಕ್ರಮಗಳಲ್ಲೂ ಇವುಗಳನ್ನು ಉಪಯೋಗ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದರು. ಆಚಾರ್ಯ ಶಂಕರರು ಈ ತಾಮಸ ಪೂಜೆಯನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದರು. ಮತ್ತು ಇವುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಯುಕ್ತಿ ಹಾಗೂ ಶಾಸ್ತ್ರಾಧಾರದಿಂದ ಖಂಡಿಸಿದರು.
ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ ಜನ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರಂತಹ ಒಂದು ವ್ಯಕ್ತಿತ್ವವನ್ನು ಕಲ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾರರು. ಅಸ್ಸೀಸಿಯ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್‌ನ ಭಕ್ತಿ, ಅಬೆಲಾರ್ಡ್‌ನ ಬೌದ್ಧಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಮಾರ್ಟಿನ್ ಲೂಥರ್‌ನ ಪೌರುಷ ಮತ್ತು ಸ್ವತಂತ್ರ ನಿಲುವು ಹಾಗೂ ಇಗ್ನೇಷಿಯಸ್ ಲೋಯೇಲಾನ ರಾಜಕೀಯ ದಕ್ಷತೆಗಳನ್ನು ನಾವು ಆಶ್ಚರ್ಯಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳಬಲ್ಲೆವು. ಆದರೆ ಅವರೆಲ್ಲರೂ ಒಂದೇಕಡೆ ಮೂರ್ತಿಭವಿಸಿದ್ದನ್ನು ಊಹಿಸಲಾರೆವು.
– ವಿವೇಕಾನಂದರ ಮಾನಸಪುತ್ರಿ ಸೋದರಿ ನಿವೇದಿತಾ
ಆಚಾರ್ಯ ಶಂಕರರು ಬೋಧಿಸಿದ ವೇದಾಂತ ದರ್ಶನವೇ ಅದ್ವೈತ – ಅಂದರೆ ಎರಡು ಎಂಬುದು ಸತ್ಯವಲ್ಲ, ಇರತಕ್ಕದ್ದು ಒಂದೇ ವಸ್ತು – ಎಂದು. ಪರಮಾತ್ಮನೊಬ್ಬನೆ, ಅವನೇ ಈ ಜಗತ್ತನ್ನು ತನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಅದ್ಭುತ ಶಕ್ತಿಯಿಂದ ನಿರ್ಮಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಈ ಜಗತ್ತು ಸತ್ಯವಾಗಿ ಯಾವಾಗಲೂ ಇರತಕ್ಕದ್ದಲ್ಲ – ಎನ್ನುವುದು ಅದ್ವೈತವೇದಾಂತದ ಸಾರಾಂಶ. ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳು ದೇವರನ್ನು ಬ್ರಹ್ಮ, ಆತ್ಮ ಎಂಬ ಶಬ್ದಗಳಲ್ಲೇ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತವೆ. ದೇವರು, ಬ್ರಹ್ಮ, ಆತ್ಮ, ಪರಮಾತ್ಮ, ಈಶ್ವರ – ಎಂದರೆ ಒಬ್ಬನೇ. ದೇವರೊಬ್ಬನೇ ನಾಮಹಲವು. ಅವನು ನಿರಾಕಾರನಾದರೂ ಭಕ್ತರಿಗಾಗಿ ಸಾಕಾರನೂ ಆಗುತ್ತಾನೆ. ಆತನನ್ನು ಯಾವ ಹೆಸರಿನಿಂದಲಾದರೂ ಪೂಜಿಸಬಹುದು. ಕಲ್ಲು, ನೀರು, ನೆಲ, ಜಲ, ಬೆಂಕಿಗಳನ್ನೂ ಪೂಜಿಸಬಹುದು. ಎಲ್ಲವೂ ಸರ್ವಾತ್ಮನಾದ ಭಗವಂತನಿಗೇ ಸೇರುತ್ತದೆ, ಎಂದು ಶಂಕರರು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದರು.
ಬೇರೆಬೇರೆ ದೇವಾಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ, ನಾಮಗಳಲ್ಲಿ ಅಧಿಕವಾದ ಭಕ್ತಿಯಿರುವವರನ್ನು ಒಂದುಗೂಡಿಸಲು ಪಂಚಾಯತನ ಪೂಜೆ – ಶಿವ, ವಿಷ್ಣು, ಅಂಬಿಕಾ, ಸೂರ್ಯ ಮತ್ತು ಗಣಪತಿ ಈ ಪಂಚಾಯತನ ದೇವರನ್ನು ಒಂದೇ ಪೀಠದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಇಷ್ಟವಾದ ದೇವರನ್ನು ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿಟ್ಟು ಪೂಜಿಸುವ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು – ರೂಪಿಸಿರುವರು. ದೇವರಲ್ಲಿ ಬೇಧವಿಲ್ಲ, ಎಲ್ಲವೂ ಪರಮಾತ್ಮನಿಗೇ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ ಎಂಬುದನ್ನು ಸಾರಿದರು.
” ಬುದ್ಧಿಶಾಲಿಗಳಾದ ವ್ಯಕ್ತಿಗಳ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಇರಬಹುದಾದ ಏಕೈಕ ಮತವೆಂದರೆ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ವಿಚಾರಪೂರ್ಣವಾದ ಅದ್ವೈತ ಮತ.”
– ರೋಮೇ ರೋಲಾ, ಫ್ರೆಂಚ್ ಚಿಂತಕ, ಸಾಹಿತಿ
ಅವರ ದಿಗ್ವಿಜಯ ಯಾತ್ರೆಯ ಮೂಲಕ ದೇಶಾದ್ಯಂತ ವೈದಿಕ ಜಾಗೃತಿಯುಂಟಾಗಿತ್ತು. ಅದು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಮುಂದುವರಿಯಬೇಕಾದರೆ ಇದರ ಅಧ್ಯಯನ, ಬೋಧನೆ, ಆಚರಣೆ, ಪ್ರಚಾರಗಳು ಸದಾ ನಡೆಯುತ್ತಿರುವಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆಬೇಕು. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ಭಾರತದ ನಾಲ್ಕು ದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ -ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಶೃಂಗೇರಿ, ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ದ್ವಾರಕ, ಉತ್ತರದಲ್ಲಿ ಬದರಿ, ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಜಗನ್ನಾಥಪುರಿ – ನಾಲ್ಕು ಮಠಗಳನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಉತ್ತರ-ದಕ್ಷಿಣದ ಏಕತೆಯನ್ನು ಸಾರುವಂತೆ ತಮ್ಮ ಶಿಷ್ಯರಲ್ಲಿ ಉತ್ತರದ ಸುರೇಶ್ವರಾನಂದ(ಮಂಡನ ಮಿಶ್ರ)ರನ್ನು ದಕ್ಷಿಣದ ಶೃಂಗೇರಿಯಲ್ಲಿ, ದಕ್ಷಿಣದ ತೋಟಕಾಚಾರ್ಯರನ್ನು ಉತ್ತರದ ಬದರಿಯಲ್ಲಿ, ಪದ್ಮಪಾದರನ್ನು ದ್ವಾರಕೆಯಲ್ಲಿ, ಹಸ್ತಾಮಲಕರನ್ನು ಜಗನ್ನಾಥಪುರಿಯಲ್ಲಿ ಪೀಠಾಧಿಪತಿಗಳಾಗಿ ನಿಯುಕ್ತಿಗೊಳಿಸಿದರು.
ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಜೀವನಕಾರ್ಯ ಕೇವಲ ಮೂವತ್ತೆರಡು ವರ್ಷಗಳು. ಆದರೆ ಅಲ್ಪಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅವರ ಸಾಧನೆ ಅದ್ವಿತಿಯವಾದದ್ದು ಮತ್ತು ಅಸಾಮಾನ್ಯವಾದದ್ದು. ಸಕಲ ವೇದೋಪನಿಷತ್ತುಗಳ ಕಂಠಪಾಠ, ಸರ್ವಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಗಳಿಸಿದ ಅಸಾಧಾರಣವಾದ ಪಾಂಡಿತ್ಯಗಳಲ್ಲದೇ ಪ್ರಸ್ಥಾನತ್ರಯಗಳ ಮೇಲೆ ಭಾಷ್ಯ ನಿರ್ಮಾಣ, ವಿವೇಕಚೂಡಾಮಣಿ ಮೊದಲಾದ ವೇದಾಂತಗ್ರಂಥಗಳ ರಚನೆ, ನಾನಾ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಕುರಿತು ಮಾಡಿದ ವಿವಿಧಸ್ತೋತ್ರಗಳು, ವಿಷ್ಣುಸಹಸ್ರನಾಮಭಾಷ್ಯ, (ಹೀಗೆ ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರ ಕೃತಿಗಳೆಂದು ಸುಮಾರು ೨೦೦ಕ್ಕೂ ಮೇಲ್ಪಟ್ಟು ಗ್ರಂಥಗಳಿಂದು ಉಪಲಬ್ಧವಾಗಿವೆ.) ಶಿಷ್ಯರಿಗೆ ಅಧ್ಯಾಪನೆ, ವಿದ್ವಾಂಸರೊಡನೆ ವಾದ-ಚರ್ಚೆಗಳು, ಇವುಗಳೊಂದಿಗೆ ಭರತಖಂಡವನ್ನು ಪ್ರಾಯಶಃ ೨ ಸಲ ಕಾಲ್ನಡಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಿದ್ದು, ಇನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನ , ಜಪ, ತಪಸ್ಸುಗಳು ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರನ್ನು ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಶಂಕರನ ಅವತಾರಪುರುಷರನ್ನಾಗಿಸಿವೆ. ಶಂಕರಾಚಾರ್ಯರು ಕಾರ್ಮೋಡದಲ್ಲಿದ್ದ ವೈದಿಕ ಪರಂಪರೆಗೆ ಮಿಂಚಿನಂತೆ ಅವತರಿಸಿ ಸುಧಾರಣೆಯ ಹೊಸ ಮನ್ವಂತರದ ಭಾಷ್ಯ ಬರೆದ ಹಿಂದೂಧರ್ಮ ಪುನರುಜ್ಜೀವಕ.
